Κύριο θέμα: Ἐπίσκεψη μετὰ ἀπὸ πρόσκληση - Στὴν καρδιὰ τῆς Ρωσίας

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Πρὶν μερικὰ χρόνια εἶχα τὴν εὐκαιρία νὰ ἐπισκεφθῶ τὴν Ἁγία Πετρούπολη, ὕστερα ἀπὸ πρόσκληση νὰ συμμετέσχω σὲ ἕνα Συνέδριο ποὺ γινόταν πρὸς τιμὴ τοῦ ἁγίου ἀρχιεπισκόπου Λουκᾶ Κριμαίας καὶ νὰ ἀναπτύξω ἕνα σχετικὸ θέμα. Ὅμως πάντοτε εἶχα μιὰ ἐπιθυμία νὰ ἐπισκεφθῶ τὴν Μόσχα καὶ τὰ Μοναστήρια τῆς περιοχῆς, ἰδίως τὴν Λαύρα τοῦ Ἁγίου Σεργίου καὶ τὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ στὸ Ντιβέγιεβο. Πρὶν δεκαπέντε χρόνια εἶχα προσκληθῇ νὰ ἐπισκεφθῶ τὴν Μόσχα, ἀλλὰ δυστυχῶς ἄλλες ἀπασχολήσεις μου δὲν μοῦ τὸ ἐπέτρεψαν τότε.

Τὸν φετινὸ Σεπτέμβριο καὶ στὸ διάστημα μεταξὺ 15 – 21 τοῦ μηνός, ὕστερα ἀπὸ πρόσκληση τοῦ Ἄρχιμ. π. Ἀλυπίου, ὑπευθύνου τοῦ ἐκδοτικοῦ οἴκου τῆς Λαύρας τοῦ Ἁγίου Σεργίου, καὶ τὴν εὐλογία τοῦ Πατριάρχη Ρωσίας κ. Κυρίλλου, ἐπισκέφθηκα τὴν Μόσχα καὶ τὴν περιοχή της καὶ οἱ ἐντυπώσεις μου ἦταν συγκλονιστικές. Μέσα σὲ ἕξι ἡμέρες βίωσα μιὰ συμπεπυκνωμένη ἱστορία τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας τόσο ἀπὸ τὸ παρελθὸν ὅσο καὶ ἀπὸ τὸ παρόν.

Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ καταγραφοῦν οἱ ἐντυπώσεις αὐτὲς σὲ ἕνα κείμενο, ἀλλὰ ὡστόσο θὰ ἐντοπισθοῦν τὰ πιὸ σημαντικὰ σημεῖα τῆς σημαντικῆς αὐτῆς ἐμπειρίας.

Ἐπιγράφω τὸ κείμενο αὐτὸ «στὴν καρδιὰ τῆς Ρωσίας», γιατί αἰσθάνθηκα μερικοὺς σφιγμοὺς τῆς καρδιᾶς τῆς Ρωσικῆς γῆς. Καρδιὰ τῆς Ρωσίας εἶναι τὰ Μοναστήρια, ὅπου φυλάσσονται τὰ ἱερὰ λείψανα πολλῶν Ἁγίων, μεταξὺ τῶν ὁποίων τῶν μεγάλων ἡσυχαστῶν, ἤτοι τοῦ ἁγίου Σεργίου καὶ τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ τοῦ Σαρώφ. Καὶ οἱ σφυγμοὶ τῆς καρδιᾶς εἶναι ἡ πίστη τῶν ἀνθρώπων στὸν Θεό, τὴν Παναγία καὶ τοὺς Ἁγίους, καὶ ἡ θεολογία ποὺ μαθαίνεται στὶς Θεολογικὲς Σχολὲς ἀπὸ νεαροὺς φοιτητές. Πρόκειται γιὰ μιὰ καρδιὰ ζωντανὴ ποὺ πάλλει ρυθμικὰ γιὰ τὸν Θεὸ καὶ τοὺς Ἁγίους.

1. Ὁμιλίες καὶ συζητήσεις σὲ Θεολογικὲς Σχολές

Ὁ βασικὸς σκοπὸς τῆς ἐπισκέψεώς μου στὴν Μόσχα ἦταν νὰ ὁμιλήσω σὲ δύο Θεολογικὲς Σχολές, στοὺς Καθηγητὲς καὶ φοιτητές τους. Ἀφορμὴ ἦταν ἡ μετάφραση πέντε βιβλίων μου στὴν Ρωσικὴ γλῶσσα, ἤτοι Μιὰ βραδιὰ στὴν Ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὅρους, Ὀρθόδοξη Ψυχοθεραπεία, Μικρὰ Εἴσοδος στὴν Ὀρθόδοξη Πνευματικότητα, Δεσποτικὲς Ἑορτές, Ἡ Ζωὴ μετὰ τὸν Θάνατο. Ἤδη δὲ μεταφράζονται καὶ ἄλλα βιβλία μου, προκειμένου νὰ κυκλοφορήσουν μεταξὺ τῶν Ρώσων ἀδελφῶν μας.

Τὰ βιβλία αὐτὰ προκάλεσαν ἐντύπωση στοὺς Καθηγητές, φοιτητὲς καὶ τοὺς Χριστιανοὺς καὶ ἤθελαν νὰ μὲ γνωρίσουν γιὰ νὰ συζητήσουν διάφορα θέματα ποὺ ἔχουν σχέση μὲ τὴν ὀρθόδοξη θεολογία καὶ τὴν ποιμαντικὴ διακονία.

Τὴν Παρασκευὴ 18 Σεπτεμβρίου ὁμίλησα στὸ Ὀρθόδοξο Θεολογικὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Ἁγίου Τύχωνος ποὺ βρίσκεται στὴν Μόσχα. Τὸ Πανεπιστήμιο αὐτὸ ἀνήκει στὸ Πατριαρχεῖο τῆς Μόσχας καὶ ἔχει διάφορα Τμήματα. Μᾶς ὑποδέχθηκε ὁ Πρύτανης τοῦ Πανεπιστημίου Πρωτοπρ. π. Βλαδίμηρος, μᾶς ἔκανε ξενάγηση καὶ μᾶς προσέφεφε γεῦμα. Μᾶς ἐνημέρωσε ὅτι στὸ Πανεπιστήμιο σπουδάζουν 3.000 φοιτητὲς καὶ διδάσκουν περίπου 200 Καθηγητὲς διάφορα μαθήματα. Πληροφορήθηκα ὅτι ἐκτὸς ἀπὸ τὸ Πανεπιστήμιο, τὸ ὁποῖο διευθύνει καὶ τὴν Θεολογικὴ Ἀκαδημία τοῦ Ἁγίου Τύχωνος, στὴν Ρωσία λειτουργοῦν 10 Ἀνώτατες Ἐκκλησιαστικὲς Σχολές, ποὺ ἀνήκουν στὴν Ἐκκλησία καὶ χρηματοδοτοῦνται ἀποκλειστικὰ ἀπὸ αὐτή, ἀλλὰ καὶ 40 Θεολογικὰ Τμήματα στὰ Κρατικὰ Πανεπιστήμια τῆς Ρωσίας.

Τὸ θέμα ποὺ ἀνέπτυξα στὸ Πανεπιστήμιο ἐνώπιον πολλῶν Καθηγητῶν καὶ φοιτητῶν ἦταν «Περσοναλισμὸς καὶ πρόσωπο».

Ἡ ἐπιλογὴ τοῦ θέματος ἦταν δική τους, διότι ἤθελαν νὰ διαπιστώσουν τὴν διαφορὰ μεταξὺ τοῦ προσώπου-προσωπικότητος, ὅπως ἐκλαμβάνεται στὴν Δύση, καὶ τοῦ ὅρου πρόσωπο, ὅπως ἀναλύεται ἀπὸ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας.

Ἡ εἰσήγηση διαιρεῖτο σὲ δύο ἑνότητες. Ἡ πρώτη, ποιά εἶναι ἡ ἔννοια τοῦ δυτικοῦ περσοναλισμοῦ. Οἱ δυτικοὶ μὲ τὴν ἔννοια persona-προσωπικότητα ἐννοοῦν κυρίως τὴν ἀτομικότητα τῆς ἐλλόγου φύσεως καὶ τὴν αὐτοσυνειδησία τοῦ ἀτόμου. Μέσα ἀπὸ τὶς δύο αὐτὲς ἑρμηνεῖες ἀναπτύχθηκαν τόσο ἡ δυτικὴ φιλοσοφία, ὅσο καὶ ἡ δυτικὴ ψυχολογία-ψυχαλάνυση. Ἀντίθετα, στὴν ὀρθόδοξη ἀνατολικὴ θεολογία τὸ πρόσωπο ταυτίζεται μὲ τὴν ὑπόσταση στὸν Θεὸ καὶ ὅταν ἀποδίδεται στὸν ἄνθρωπο συνδέεται μὲ τὸ κατ' εἰκόνα καὶ τὸ καθ' ὁμοίωση, καθὼς ἐπίσης ἔχει σχέση μὲ τὸν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὴν ἀγάπη πρὸς τὸν Θεὸ καὶ τὸν ἄνθρωπο. Δηλαδή, στὴν Δύση ὁ περσοναλισμὸς ἐκφράζεται μὲ τὶς φράσεις «σκέπτομαι ἄρα ὑπάρχω», «ἔχω συνείδηση, ἄρα ὑπάρχω», ἐνῷ στὴν ὀρθόδοξη Ἀνατολὴ τὸ πρόσωπο ἐκφράζεται μὲ τὴν φράση «ἀγαπῶ ἄρα ὑπάρχω». Εἶναι φανερὸ ὅτι ἡ διαφορὰ μεταξὺ δύσης καὶ ἀνατολῆς καὶ στὸ θέμα αὐτὸ βρίσκεται στὴν διαφορὰ μεταξὺ σχολαστικισμοῦ-ἠθικισμοῦ καὶ ἡσυχασμοῦ-νηπτικὴς θεολογίας.

Ἡ εἰσήγηση προκάλεσε ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον γι' αὐτὸ καὶ οἱ ἐρωτήσεις ἦταν πάρα πολλές. Μεταξὺ αὐτῶν ἦταν οἱ ἀκόλουθες:

Γνωρίσατε προσωπικὰ τὸν Γέροντα Σωφρόνιο. Γιατί νομίζετε ὅτι ὁ Γέροντας ἐπέμενε πολὺ στὴν ἔννοια τοῦ προσώπου; Δώσατε μεγάλη σημασία στὸν ἡσυχασμὸ γιὰ τὸν καθορισμὸ τῆς ὀρθοδόξου σημασίας τοῦ προσώπου. Μήπως ὅμως ὁ ἡσυχασμὸς εἶναι μιὰ ἰδιαίτερη κατάσταση ποὺ ἀφορᾶ λίγους ἀνθρώπους καὶ ἑπομένως εἶναι μιὰ κλειστὴ κοινότητα καὶ δὲν ἐνδιαφέρει τὸν πολὺ λαό; Ποιά εἶναι ἡ διαφορὰ μεταξὺ ἑνὸς ἐκκλησιαστικοῦ καὶ ἑνὸς μὴ ἐκκλησιαστικοῦ ἀνθρώπου; Ποιά νομίζετε εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἀπειλὴ γιὰ τὴν σύγχρονη ὀρθόδοξη θεολογία; Σὲ ποιά κατάσταση βρίσκεται ἡ σύγχρονη ὀρθόδοξη θεολογία καὶ πὼς χαρακτηρίζονται οἱ σύγχρονοι θεολόγοι; Ποιά εἶναι ἡ γνώμη σας γιὰ τὸν μακαριστὸ Ἀρχιεπίσκοπο τῶν Ρώσων τῆς Ἀγγλίας Ἀντώνιο Μπλούμ; Πὼς ἀντιμετωπίζουμε τὸν ἄνθρωπο ἐκεῖνο ποὺ ἔρχεται στὴν ἐξομολόγηση καὶ διαπράττει συνεχῶς τὰ ἴδια ἁμαρτήματα, δηλαδὴ δὲν θεραπεύεται ἀπὸ τὰ πάθη του; Ποιά εἶναι ἡ γνώμη σας γιὰ τὸν Οἰκουμενισμό; Πὼς εἶναι δυνατὸν νὰ ὑπάρχουν συγχρόνως στὴν καρδιὰ πόνος καὶ εἰρήνη; Τί συμβουλεύετε ἕναν ἀπόφοιτο τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς ποὺ εἶναι ὑποψήφιος Κληρικός; Τί πρέπει νὰ κάνη γιὰ νὰ εἶναι καλὸς Ποιμένας; Ποιά κατὰ τὴν γνώμη σας εἶναι ἡ καλὴ σχέση μεταξὺ Ποιμένος καὶ ποιμνίου;

Ἡ ὅλη συνάντηση κράτησε πάνω ἀπὸ τρεῖς ὧρες καὶ ἐὰν δὲν εἶχε ἐν τῷ μεταξὺ βραδιάσει καὶ ἔπρεπε οἱ φοιτητὲς νὰ φύγουν ἀπὸ τὸ Πανεπιστήμιο, θὰ συνεχιζόταν γιὰ πολὺ ὥρα ἀκόμη ἡ συζήτηση.

Τὴν Κυριακὴ 20 Σεπτεμβρίου ἔκανα τὴν δεύτερη ὁμιλία μου, μετὰ τὴν θεία Λειτουργία στὸ ἀμφιθέατρο τῆς Θεολογικῆς Ἀκαδημίας Μόσχας ποὺ ἑδρεύει στὴν Λαύρα τοῦ ἁγίου Σεργίου. Πρύτανης τῆς Θεολογικῆς Ἀκαδημίας εἶναι ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Βερέϊσκ Εὐγένιος, ὁ ὁποῖος μᾶς ἐντυπωσίασε μὲ τὴν εὐγένεια καὶ καλωσύνη του. Μᾶς ὑποδέχθηκε μὲ ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον καὶ ἑτοίμασε εἰδικὴ τράπεζα, στὴν ὁποία παρακάθισαν καὶ κληρικοὶ καὶ καθηγητές. Μᾶς ἐνημέρωσε ὅτι στὴν Θεολογικὴ Ἀκαδημία καὶ τὴν Ἱερατικὴ Σχολὴ σπουδάζουν δωρεὰν 700 φοιτητὲς καὶ σπουδαστὲς καὶ ὅλοι παραμένουν μέσα στὸν χῶρο τῆς Λαύρας τοῦ ἁγίου Σεργίου.

Τὸ θέμα, ὅπως μοῦ τὸ εἶχαν ζητήσει, ἦταν «Ἡ θεολογία ὡς ἐπιστήμη καὶ ὡς χάρισμα».

Καὶ στὴν ὁμιλία αὐτὴ ἀναπτύχθηκαν δύο ἑνότητες: Στὴν πρώτη ἑνότητα παρουσιάσθηκε ἡ θεολογία ὡς ἐπιστήμη μέσα στὸν ἱστορικὸ βίο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς, ἀφοῦ εἶναι ἀνάγκη νὰ μελετηθοῦν τα κείμενα τῆς Παλαιᾶς καὶ Καινῆς Διαθήκης ἀπὸ πλευρᾶς χειρόγραφης παράδοσης κλπ., ἡ ἱστορικὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, ἡ χρονολόγηση καὶ αἰτιολογία γραφῆς πολλῶν πατερικῶν κειμένων, ἡ ἀνάπτυξη τῶν ἐκκλησιαστικῶν τεχνῶν, ἡ μελέτη τῶν αἱρέσεων καὶ τῶν σχισμάτων, ἡ καταγραφὴ τῆς συγχρόνου κοινωνίας κλπ. Στὴν δεύτερη ἑνότητα ἀναπτύχθηκε τὸ περιεχόμενο τῆς θεολογίας ὡς χάρισμα, ὅπως ἀκριβῶς τὴν ἔζησαν οἱ Προφῆτες, Ἀπόστολοι καὶ Πατέρες, ὡς ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ σὲ αὐτοὺς καὶ ὡς καταγραφὴ τοῦ τρόπου μὲ τὸν ὁποῖον κανεὶς καταλήγει στὴν γνώση τοῦ Θεοῦ.

Τελικὰ σημειώθηκε ὅτι ἐνῷ εἶναι διαφορετικὸ τὸ περιεχόμενο τῶν δύο αὐτῶν θεολογιῶν (ἐπιστήμη-χάρισμα), ἐν τούτοις πρέπει νὰ συνεργάζονται μεταξύ τους, ἀφοῦ ἡ ἐπιστημονικὴ θεολογία πρέπει νὰ λαμβάνη ὑπ' ὄψη της τὴν ἐμπειρία τῶν πραγματικῶν θεοπτὼν θεολόγων, καθὼς ἐπίσης ἡ Ἐκκλησία θὰ πρέπει, ὅταν ὑπάρχη ἀνάγκη, νὰ χρησιμοποιῇ γιὰ τὸν ποιμαντικό της λόγο τὰ συμπεράσματα τῶν ἐπιστημόνων Θεολόγων.

Ἡ εἰσήγηση προκάλεσε τὸ ἐνδιαφέρον τῶν φοιτητῶν καὶ ὑπέβαλαν πάμπολλες ἐρωτήσεις σημαντικοῦ περιεχομένου. Γιὰ κάθε ἐρώτηση θὰ χρειαζόταν μιὰ εἰδικὴ εἰσήγηση. Οἱ ἐρωτήσεις ἦταν οἱ ἀκόλουθες:

Πὼς φθάνει κανεὶς στὴν νοερὰ προσευχὴ καὶ πὼς θερμαίνεται ἡ καρδιά; Κατὰ πόσο χρησιμοποιοῦνται στὴν Ἑλλάδα καὶ γενικὰ στὴν Δύση τὰ ἔργα τῶν συγχρόνων Ρώσων θεολόγων; Πὼς ἀποκαθίσταται-θεραπεύεται ἡ θέληση τοῦ ἀνθρώπου; Ἀφοῦ ἡ ἐμπειρία τῆς νοερᾶς προσευχῆς εἶναι ἀπλανὴς θεολογία, πὼς ὁ Εὐάγριος Ποντικὸς ἔχει στὰ ἔργα τοῦ αἱρετικὲς ἀπόψεις; Μποροῦμε νὰ χρησιμοποιοῦμε τὸν ὑπνωτισμό; Ποιός εἶναι ὁ ἀνώτερος βίος; Ὁ γάμος ἡ ἡ παρθενία; Χρειάζεται ἡ ὑπακοὴ σὲ ἕναν Πνευματικὸ Πατέρα ποὺ δὲν ἔχει πνευματικὲς ἐμπειρίες; Πόσες φορὲς τὸν χρόνο πρέπει νὰ κοινωνοῦμε; Πόσο συχνὰ μποροῦν νὰ κοινωνοῦν οἱ ὑγιεῖς σωματικὰ ποὺ ἁμαρτάνουν καὶ οἱ ἄρρωστοι σωματικὰ ποὺ δὲν ἁμαρτάνουν; Γιατί ὅσοι ἁμαρτάνουν καὶ δὲν μετανοοῦν κατακρίνονται ὅταν κοινωνοῦν, ἐνῷ οἱ ἴδιοι ἁγιάζονται ὅταν ἀσπάζονται τὰ ἱερὰ λείψανα; Μποροῦμε νὰ βαπτίσουμε τὰ ἔμβρυα ποὺ βρίσκονται στὴν μήτρα τῆς μητέρας τους ἂν πρόκειται νὰ ἀποβληθοῦν, ὥστε καὶ αὐτὰ νὰ σωθοῦν; Τί πρέπει νὰ κάνη ἡ Ἐκκλησία γιὰ τὸ δημογραφικὸ πρόβλημα; Πὼς συνδέονται μεταξύ τους ἡ ἡσυχία καὶ ἡ θεία Λειτουργία; Ὑπάρχει σχέση μεταξὺ θεολογίας καὶ φιλοσοφίας καὶ εἶναι δυνατὸν καὶ οἱ δύο νὰ ὁδηγήσουν τὸν ἄνθρωπο στὸν Παράδεισο; Πὼς γίνεται ἡ διάκριση τῶν λογισμῶν; Πὼς γνωρίζουμε ἂν ἕνας λογισμὸς προέρχεται ἀπὸ τὸν Θεὸ ἡ ἀπὸ τὸν διάβολο ἡ εἶναι τῆς φαντασίας καὶ τῶν παθῶν; Πὼς διακρίνετε τὴν θλίψη ἀπὸ τὴν κατάθλιψη καὶ πὼς θεραπεύονται;

Ἡ συνάντηση κράτησε πάνω ἀπὸ τέσσερεις ὧρες καὶ τὸ ἐνδιαφέρον τῶν φοιτητῶν ἦταν ἀμείωτο, δεῖγμα τῆς δίψας ποὺ ἔχουν γιὰ τέτοια πνευματικὰ ζητήματα καὶ κυρίως γιὰ νὰ μάθουν πὼς μπορεῖ νὰ συνδεθῇ στενὰ ἡ θεολογία μὲ τὴν ποιμαντική.

2. Ἐπισκέψεις σὲ μοναστικὰ κέντρα

Μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς ἐπισκέψεώς μου στὴν Μόσχα δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ μὴν ἐπισκεφθῶ καὶ μοναστικὰ κέντρα. Τὰ περισσότερα ἀπὸ τὰ Μοναστήρια ἔπαυσαν νὰ λειτουργοῦν κατὰ τὴν διάρκεια τῆς κομμουνιστικῆς ἐπανάστασης καὶ εἶχε ἀλλάξει ἡ χρήση τους, ἀλλὰ μετὰ τὴν πτώση τοῦ Σοβιετικοῦ καθεστῶτος ἐτέθησαν πάλι σὲ μοναστικὴ λειτουργία. Δόθηκαν στὴν Ἐκκλησία γιὰ χρήση, ἐνῷ τὸ Κράτος κρατᾶ τὴν κυριότητα. Τώρα ψηφίσθηκε ἕνας νόμος, ὁ ὁποῖος δίνει τὴν δυνατότητα στὴν Ἐκκλησία ἡ νὰ ἐνοικιάση τοὺς χώρους ἡ νὰ τοὺς ἀγοράση. Πρὸς τὸ παρὸν τὰ πράγματα παραμένουν σὲ μιὰ ἐκκρεμότητα.

Ἡ καρδιὰ τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας πάλλει στὴν Ἁγία Λαύρα τοῦ ἁγίου Σεργίου. Πρόκειται γιὰ ἕνα μεγάλο μοναστικὸ συγκρότημα, τὸ ὁποῖο ἱδρύθηκε ἀπὸ τὸν ἅγιο Σέργιο Ραντονέζ, ὁ ὁποῖος εἶχε λάβει τὴν εὐλογία νὰ μονάση ἀπὸ τὸν ἅγιο Φιλόθεο Κόκκινο, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, φίλο καὶ συμμοναστὴ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Μάλιστα σώζεται καὶ ὁ σταυρός, ποὺ τοῦ ἔδωσε ὁ ἅγιος Φιλόθεος. Ὑπάρχουν πολλὲς παραδόσεις γύρω ἀπὸ τὴν ἀσκητικὴ ζωὴ καὶ τὴν ἐπίδραση ποὺ ἄσκησε ὁ ἅγιος Σέργιος στὴν περιοχή, ὅπως ἐπίσης στὸν Τσάρο τῆς Ρωσίας καὶ στὸν μοναχισμὸ γενικότερα. Ἕνας πολύτιμος θησαυρὸς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς εἶναι τὰ λείψανα τοῦ ἁγίου Σεργίου, ποὺ προσκυνοῦνται μὲ βαθύτατη εὐλάβεια ἀπὸ Κληρικοὺς καὶ λαϊκούς.

Μέσα στὸ περιβάλλον τῆς Μονῆς κτίσθηκαν πολλοὶ Ναοί, ὅπως ὁ Ναὸς τῆς Ἁγίας Τριάδος, στὸ τέμπλο τοῦ ὁποίου βρίσκονται πολλὲς εἰκόνες ποὺ ἁγιογραφήθηκαν ἀπὸ τὸν περίφημο ἁγιογράφο Ἀνδρέα Ρουμπλιώφ, ὁ Ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὁ Ναὸς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου-Παναγίας καὶ ἄλλοι. Στοὺς Ναοὺς αὐτοὺς διασώζονται καταπληκτικὲς εἰκόνες καὶ ἱερὰ λείψανα καὶ χιλιάδες λαοῦ προσέρχονται καθ' ὅλη τὴν διάρκεια τῆς ἡμέρας καὶ τοῦ ἔτους γιὰ νὰ τὰ προσκυνήσουν, νὰ συμμετάσχουν στὶς ἱερὲς ἀκολουθίες καὶ νὰ ἐξομολογηθοῦν στοὺς Πνευματικοὺς Πατέρες τῆς Λαύρας.

Στὸ κέντρο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς δεσπόζει τὸ καμπαναριό, ὕψους περίπου 70 μέτρων, ποὺ ἔχει καμπάνες διαφόρων κατηγοριῶν. Ἡ μεγάλη καμπάνα ζυγίζει περίπου 7 τόνους καὶ ὅταν κτυπᾶ τρίζουν τὰ παράθυρα. Κατὰ τὴν ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ τοῦ Σαββάτου καὶ τὴν ἀκολουθία τῆς ἑορτῆς τοῦ Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (μὲ τὸ παλαιὸ ἑορτολόγιο) κτυποῦσαν οἱ καμπάνες μὲ ὡραῖο ρυθμὸ καὶ ἐξαιρετικὴ ἁρμονία.

Ὁ Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἐπίσκοπος Σεργκέεφ Ποσὰδ Θεόγνωστος μὲ ὑποδέχθηκε μὲ ἐγκαδιότητα, παρέθεσε ἐπίσημη τράπεζα καὶ συζητήσαμε τὸ θέμα τῆς συνδέσεως μεταξὺ θεολογίας καὶ ποιμαντικῆς.

Κατὰ τὴν ἀγρυπνία τὸ Σάββατο ἀπόγευμα, ὅπου ψάλλεται ὁ Ἑσπερινὸς καὶ ὁ ἀναστάσιμος Ὄρθρος ἔψαλαν δύο πολυμελεῖς χορωδίες, ἀπὸ τοὺς φοιτητὲς καὶ ἄλλους χορωδοὺς μὲ τὴν τεχνοτροπία τῆς ρωσικῆς μουσικῆς. Ἰδίως ὅταν ἔψαλαν τοὺς πολυελέους τὰ ἑκατοντάδες μέλη τῶν δύο χορωδιῶν, ἀλλὰ καὶ ὅλος ὁ λαός, ἦταν κάτι τὸ καταπλητικό, μιὰ πανηγυρικὴ ἀτμόσφαιρα.

Ἐπίσης, στὴν Θεολογικὴ Ἀκαδημία λειτουργεῖ Τμῆμα Ἑλληνικῶν Σπουδῶν, ὅπου σπουδαστὲς μαθαίνουν κυρίως τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ ἔχουν βιβλιοθήκη μὲ διάφορα βιβλία Ἑλλήνων συγγραφέων.

Στὴν Μονὴ τῆς Λαύρας τοῦ ἁγίου Σεργίου λειτουργεῖ καὶ μεγάλος ἐκδοτικὸς οἶκος ποὺ ἐκδίδει ἔργα Ρώσων συγγραφέων καὶ μεταφράζει ἔργα ἄλλων ὀρθοδόξων θεολόγων καὶ Κληρικῶν. Ὁ ἐκδοτικὸς οἶκος διαθέτει τυπογραφεῖο, βιβλιοδετεῖο καὶ ὅλα τὰ ἄλλα τμήματα τὰ ἀναγκαῖα γιὰ τὴν διόρθωση τῶν κειμένων καὶ τὴν σελιδοποίηση. Κάθε χρόνο ἐκδίδει περίπου 35 βιβλία καὶ τὰ διοχευτεύει σὲ ὅλα τὰ ὀρθόδοξα βιβλιοπωλεῖα, Ἐνορίες καὶ Μονές. Ἀπασχολοῦνται περίπου 200 ἄνθρωποι γιὰ τὴν λειτουργία του. Ὑπεύθυνος τῶν ἐκδόσεων εἶναι ὁ Ἀρχιμανδρίτης π. Ἀλύπιος, ἕνας εὐλαβέστατος Κληρικός, ὁ ὁποῖος ἦταν πάντοτε κοντὰ μᾶς καθ' ὅλη τὴν διάρκεια τῆς παραμονῆς μας στὴν Μόσχα, μᾶς ξενάγησε σὲ πολλὰ ἐνδιαφέροντα μέρη καὶ ἔδειχνε μεγάλο σεβασμὸ καὶ ἀγάπη στὸ πρόσωπό μου.

Στὴν Ἱερὰ Μονὴ λειτουργεῖ καὶ ἐργαστήριο ἁγιογραφίας μὲ περίπου 70 φοιτητὲς καὶ σπουδαστές, στὸ ὁποῖο διδάσκεται ἀπὸ εἰδικοὺς εὐλαβεῖς καθηγητὲς ἡ παραδοσιακὴ ρωσικὴ ἁγιογραφία. Τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι οἱ καθηγητὲς καὶ οἱ μαθητευόμενοι κατασκευάζουν μόνοι τους τὰ χρώματα ποὺ χρησιμοποοὺν γιὰ τὴν ἁγιογραφία. Συλλέγουν ἡ ἀγοράζουν χρωματιστὲς πέτρες ἀπὸ διάφορα μέρη, τὶς ὁποῖες τρίβουν μὲ πολλὴ δυσκολία καὶ ἔτσι δημιουργοῦν τὰ χρώματα, τὰ ὁποῖα ἀναμεμειγμένα μὲ αὐγὸ χρησιμοποῦνται στὴν ἁγιογράφηση τῶν ἱερῶν εἰκόνων.

Ἕνα ἄλλο βασικὸ μοναστικὸ κέντρο τῆς Ρωσίας εἶναι ἡ Ἱερὰ Μονὴ τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ τοῦ Σαρὼφ στὸ Ντιβέγιεβο. Κάναμε περίπου 7 ὧρες ἀπὸ τὴν Λαύρα τοῦ ἁγίου Σεργίου γιὰ νὰ φθάσουμε ὁδικῶς στὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ μὲ μιὰ ἐνδιάμεση στάση. Πρόκειται γιὰ ἕνα γυναικεῖο Μοναστήρι, τὸ ὁποῖο ἀγαποῦσε ὁ ἅγιος Σεραφείμ, τὸ ἐπισκεπτόταν καὶ καθοδηγοῦσε τὶς μοναχές. Ὁ χῶρος ποὺ ἠσκεῖτο ὁ ἅγιος Σεραφεὶμ ἦταν 20-30 χλμ. μακρυά, ἀλλὰ τώρα εἶναι μὴ προσβάσιμος.

Εἶναι γνωστὸς σὲ πολὺ κόσμο ὁ βίος καὶ ἡ πολιτεία τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ (1759-1833), ποὺ ἔζησε σὲ Μοναστήρι καὶ στὴν ἔρημο, ὡς στυλίτης πάνω σὲ μιὰ πέτρα καὶ ὡς ἔγκλειστος, καὶ ἀφοῦ γέμισε μὲ Χάρη Θεοῦ, σκόρπιζε χαρὰ καὶ εὐλογία ὅσο ζοῦσε ἀλλὰ καὶ μετὰ τὴν ὁσιακή του κοίμηση, ποὺ συνέβη τὴν ὥρα ποὺ προσευχόταν μπροστὰ στὴν ἀγαπημένη του εἰκόνα τῆς Παναγίας. Βασικὲς συμβουλές του ἦταν: «Ἀπόκτησε τὴν εἰρήνη καὶ τότε χιλιάδες ψυχὲς ὁλόγυρά σου θὰ βροῦν τὴν λύτρωση». «Ὁ πραγματικὸς σκοπὸς τῆς χριστιανικῆς ζωῆς εἶναι ἡ ἀπόκτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος», καὶ σημαντικὸ περιστατικὸ ἦταν ἡ συνάντηση τοῦ Μοτοβίλωφ μαζί του. Ἦταν γεμᾶτος ἀγάπη, γι' αὐτὸ ὁ χαιρετισμὸς τοῦ σὲ ὅποιον συναντοῦσε ἦταν «Χαρά μου, Χριστὸς ἀνέστη!». Μεγάλος πλοῦτος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς εἶναι τὰ λείψανα τοῦ ἁγίου Σεραφείμ, τὰ ὁποῖα ἀσπάζονται μὲ εὐλάβεια χιλιάδες προσκυνητὲς ἀπὸ ὅλη τὴν Ρωσία. Διηγοῦνται πολλὰ θαύματα καὶ πολλὰ γεγονότα ἀπὸ τὸν βίο του.

Ἡ Ἱερὰ Μονὴ εἶχε κλείσει μὲ τὴν Ἐπανάσταση τοῦ 1917 καὶ μετὰ τὴν πτώση τοῦ Σοβιετικοῦ καθεστῶτος δόθηκε στὴν Ἐκκλησία καὶ ἄρχισε ἡ ἐπαναλειτουργία της. Σήμερα στὴν Μονὴ καὶ τὰ μετόχια της ἐγκαταβιώνουν 500 μοναχὲς καὶ ὑπάρχουν καὶ πολλὲς δόκιμες. Ἡ Γερόντισσα Σεργία ἔχει ἀρκετὴ πεῖρα καὶ ὅταν τὴν ρώτησα πὼς καθοδηγεῖ ὅλες αὐτὲς τὶς μοναχὲς καὶ διευθύνει τὴν Ἱερὰ Μονή, μοῦ ἀπήντησε ὅτι εἶναι εὔκολο, διότι τὸ Μοναστήρι τὸ καθοδηγεῖ ἡ Παναγία.

Μιὰ καταπληκτικὴ ἐμπειρία ποὺ ἔζησα στὴν Μονὴ αὐτὴ ἦταν ἡ λιτανεία ποὺ γίνεται κάθε βράδυ γιὰ μιὰ περίπου ὥρα. Πρόκειται γιὰ ὁδηγία ποὺ εἶχε δώσει ὁ ἅγιος Σεραφεὶμ τοῦ Σαρὼφ στὶς μοναχές. Γύρω ἀπὸ τὴν Μονὴ εἶχε κατασκευασθῇ μὲ τὴν ἐντολὴ τοῦ Ἁγίου μιὰ τάφρος καὶ ἀπὸ τὸ ἐσωτερικὸ μέρος τῆς τάφρου ἕνας λιθόστρωτος διάδρομος. Ἔπρεπε οἱ μοναχὲς κάθε βράδυ, μὲ ὁποιεσδήποτε καιρικὲς συνθῆκες, μὲ κρύο, βροχή, χιόνι καὶ παγωνιὰ νὰ λιτανεύουν γύρω ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μονή, λέγοντας ἐν σιωπῇ 150 φορὲς τὸ «Θεοτόκε Παρθένε». Τὸ βράδυ ἐκεῖνο συμμετεῖχα στὴν λιτανεία αὐτή. Προπορευόταν ἡ Ἡγουμένη κρατῶντας τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας καὶ ἀκολουθοῦσαν ἑκατοντάδες μοναχὲς κατὰ δυάδες καὶ ἑκατοντάδες προσκυνητὲς λέγοντας ἐσωτερικὰ τὸ «Θεοτόκε Παρθένε». Ἡ λιτανεία ἄρχισε ἀπὸ τὸν Ἱερὸ Ναὸ καὶ κατέληξε ἐπίσης στὸν Ἱερὸ Ναό.

Τὸ πρωΐ συλλειτουργήσαμε μὲ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Νίζνι Νόβγοροδ καὶ Ἀρζαμὰς Γεώργιο, ἀφοῦ προηγήθηκε ἡ ἀκολουθία τῶν χαιρετισμῶν στὸν ἅγιο Σεραφείμ. Ἦταν μιὰ κατανυκτικότατη θεία Λειτουργία.

Πηγαίνοντας στὴν Μονὴ εἶχα μέσα μου τὴν ἐπιθυμία νὰ λάβω λείψανα τοῦ ἁγίου Σεραφείμ. Ὁ Ἅγιος ἱκανοποίησε τὴν ἐπιθυμία μου, χωρὶς νὰ τὸ ζητήσω, καὶ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος μοῦ προσέφερε τὴν εἰκόνα τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ μὲ ἱερὰ λείψανά του μὲ τὴν εὐχὴ νὰ μὲ προστατεύη ὁ Ἅγιος.

Ἰδιαίτερη ἐντύπωση σὲ αὐτὴν τὴν Ἱερὰ Μονή μου ἔκανε ἡ ἱστορία τῆς ἁγίας Μάρθας, τῆς ὁποίας διασώζεται τὸ λείψανο τὸ ὁποῖο προσκυνήσαμε. Πρόκειται γιὰ μιὰ μοναχὴ ποὺ ἀγαποῦσε πολὺ ὁ ἅγιος Σεραφείμ. Πῆγε στὸ Μοναστήρι σὲ ἡλικία 13 ἐτῶν καὶ πέθανε μετὰ ἀπὸ ἕξι χρόνια σὲ ἡλικία 19 ἐτῶν. Ἐκάρη μοναχὴ λίγο πρὶν πεθάνει καὶ ὁ θάνατός της προῆλθε ἀπὸ τὴν μεταφορὰ λίθων γιὰ τὴν ἀνοικοδόμηση τῆς Μονῆς. Λέγεται ὅτι στενοχωρήθηκε πολὺ ὁ ἅγιος Σεραφεὶμ καὶ ἔκλαψε. Ἦταν μιὰ εὐλογημένη μοναχὴ μὲ καθαρότητα βίου καὶ μὲ ἀδιάκριτη ὑπακοή.

Ἐπίσης, εἶχα τὴν εὐκαιρία νὰ ἐπισκεφθῶ τὴν ἕδρα τοῦ Ἀρχιεπισκόπου καὶ νὰ διαπιστώσω τὸ ἔργο ποὺ ἐπιτελεῖ μέσα στὴν προσπάθεια ἀνασυγκροτήσεως τῆς Μητροπόλεώς του.

Ἐπισκέφθηκα καὶ ἄλλες Ἱερὲς Μονὲς καὶ ἡ κάθε μιὰ ἀπὸ αὐτὲς εἶχε κάτι τὸ ἰδιαίτερο, ὅπως τὴν Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίας Τριάδος Μοῦρομ, τῆς ὁποίας Ἡγουμένη εἶναι ἡ μοναχὴ Ταβιθά, μιὰ ἐξαίρετη καὶ δραστήρια προσωπικότητα, διότι ἂν καὶ παράλυτη ἀπὸ αὐτοκινητικὸ ἀτύχημα, ἐν τούτοις μὲ τὸ ἠλεκτρικὸ καροτσάκι της περιφέρεται σὲ ὅλο τὸν χῶρο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς καὶ διευθύνει τὰ πάντα. Στὴν Ἱερὰ Μονὴ λειτουργεῖ ὀρφανοτροφεῖο γιὰ ἐγκαταλελειμμένα κορίτσια, οἱ μοναχὲς κάνουν ποιμαντικὴ διακονία στὶς φυλακές, στὶς ὁποῖες ἔχουν μέχρι τώρα ἀνοικοδομήσει τέσσερεις Ἱεροὺς Ναούς. Ἐπίσης μεριμνᾶ γιὰ τὴν ἀνοικοδόμηση καὶ ἄλλων Ἱερῶν Ναῶν, ἀκόμη δὲ δημιούργησε μετόχι τῆς Μονῆς στὴν Φινλανδία. Ἐπειδὴ ἡ ἴδια εἶναι παράλυτη, γι' αὐτὸ ἀσκεῖ μιὰ παρακλητικὴ διακονία μεταξὺ τῶν ἄλλων παραλύτων τῆς περιοχῆς.

Στὴν Ἱερὰ Μονὴ φυλάσσονται τὰ ἱερὰ λείψανα τῶν ἁγίων Πέτρου καὶ Φεβρωνίας. Ὁ ἅγιος Πέτρος ἦταν πρίγκηπας καὶ ὕστερα ἀπὸ διάφορα γεγονότα ποὺ συνέβησαν παντρεύθηκε μία πτωχὴ γυναῖκα, τὴν Φεβρωνία. Ἀργότερα ἔγιναν καὶ οἱ δύο μοναχοὶ καὶ μόνασαν σὲ διαφορετικοὺς τόπους, ἀλλὰ κατὰ ἕνα θαυμαστὸ τρόπο κοιμήθηκαν τὴν ἴδια μέρα καὶ τοὺς κήδευσαν μαζὶ στὸ ἴδιο φέρετρο, ποὺ εἶχε δυὸ θέσεις, καὶ τοὺς ἐνταφίασαν στὸν ἴδιο χῶρο.

Τὸ εὐλογημένο αὐτὸ ἀνδρόγυνο θεωρεῖται προστάτης τῶν ἐγγάμων Ρώσων Χριστιανῶν, γι' αὐτὸ τὴν ἡμέρα τῆς μνήμης τους, ἀλλὰ καὶ καθημερινῶς προσέρχεται πλῆθος λαοῦ γιὰ νὰ λάβουν τὴν εὐλογία τους. Ἐπειδὴ στὴν Ρωσία ὑπάρχει ἔντονο δημογραφικὸ πρόβλημα, γι' αὐτὸ ἡ Πολιτεία καθόρισε ἡ ἡμέρα τῆς μνήμης τους νὰ ἑορτάζεται σὲ ὅλη τὴν Ρωσία.

Μέσα στὴν πόλη τῆς Μόσχας ἐπισκεφθήκαμε τρία Μοναστήρια τὰ ὁποῖα βέβαια δὲν ἔχουν τὴν προβολὴ τῆς Ἁγίας Λαύρας τοῦ Ἁγίου Σεργίου καὶ τοῦ Ἁγίου Σεραφεὶμ τοῦ Σαρώφ, ἀλλὰ πάντως ἔχουν καθένα ἀπὸ αὐτὰ τὴν δική του ἱστορία.

Τὸ πρῶτο Μοναστήρι εἶναι τοῦ ἁγίου Δανιὴλ ποὺ βρίσκεται πάνω σὲ ἕνα λόφο καὶ εἶναι ἀρχαιότερο ἀπὸ τὸ Κρεμλίνο.

Στὴν Ἱερὰ αὐτὴ Μονὴ ὑπάρχει ὁ τάφος τοῦ Νικηφόρου Θεοτόκη, ποὺ καταγόταν ἀπὸ τὴν Κέρκυρα, ἔγινε Ἐπίσκοπος στὴν Ρωσία καὶ πρὸς τὸ τέλος τῆς ζωῆς του ἔγινε ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς, ὅπου καὶ κοιμήθηκε. Αἰσθάνθηκα βαθειὰ συγκίνηση, γιατί μεγάλωσα διαβάζοντας τὰ Κυριακοδρόμια τοῦ Νικηφόρου Θεοτόκη, τὰ ὁποῖα εἶχε ὁ πατέρας μου καὶ τὰ μελετοῦσε κάθε Κυριακὴ καὶ εἶναι ἡ μόνη περιουσία ποὺ μοῦ κληροδότησε.

Ὁ πρῶτος Ναὸς τῆς Ἱερᾶς Μονῆς ἱδρύθηκε τὸν 13ο αἰῶνα. Ἐπίσης στὸν χῶρο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς καὶ σὲ εἰδικὸ κτίριο λειτουργεῖ τὸ Τμῆμα τῶν Ἐξωτερικῶν Ὑποθέσεων τοῦ Πατριαρχείου τῆς Μόσχας καὶ δίπλα ἀπὸ αὐτὸ εἶναι τὰ Γραφεῖα τοῦ Πατριάρχου, ὅπου θὰ μετακομίση ὁ νέος Πατριάρχης κ. Κύριλλος. Στὴν Μονὴ μονάζουν περίπου 70 μοναχοί.

Τὸ δεύτερο Μοναστήρι ποὺ ἐπισκεφθήκαμε στὴν Μόσχα ὀνομάζεται Ἱερὰ Μονὴ Ντόνσκοϊ.

Ὅταν εἰσέρχεται κανεὶς στὸ Μοναστήρι, ἐντυπωσιάζεται ἀπὸ τὰ τέσσερα παλαιὰ τὰνκς ποὺ βρίσκονται στὴν εἴσοδο τῆς Μονῆς, ὡς ἐνθύμιο γι' αὐτὰ ποὺ προσέφερε ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας πρὸς τὴν κυβέρνηση κατὰ τὸ Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῆς γερμανικῆς ἐπίθεσης. Ὡς γνωστὸν ἡ ἔκβαση τοῦ πολέμου ἦταν νικηφόρα γιὰ τὴν Ρωσία.

Ὁ Ναὸς τῆς Μονῆς μετατράπηκε ἀπὸ τοὺς μπολσεβίκους σὲ μουσεῖο ἀθεϊσμοῦ καὶ μετὰ σὲ μουσεῖο ἀρχιτεκτονικῆς. Ἐδῶ εἶχαν μεταφέρει καὶ τοποθετήσει τὰ λείψανα τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ τοῦ Σαρώφ, γιὰ νὰ τὰ κρύψουν. Τὸ 1991 ἀνευρέθησαν καὶ μεταφέρθηκαν μὲ πάνδημη λιτανεία πίσω στὴν Μονὴ τῆς Ἁγίας Τριάδος στὸ Ντιβέγιεβο, ὅπου βρίσκονται σήμερα.

Ἔχει ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον ὁ Ἱερὸς Ναός, τοῦ ὁποίου τὸ δάπεδο, ὅπως καὶ σὲ πολλὰ ἄλλα Μοναστήρια, εἶναι κατασκευασμένο ἀπὸ πλάκες σιδήρου, εἰδικὰ ἐπεξεργασμένες καὶ κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ χειμῶνος ἀπὸ κάτω ἄναβαν εἰδικὰ κατασκευασμένες σόμπες καὶ θερμαίνονταν. Ἐπίσης, στὸ ἐσωτερικὸ τοῦ τέμπλου τοῦ ἱεροῦ ὑπάρχουν ἕξι ἐξῶστες ποὺ ἐπικοινωνοῦν μεταξύ τους μὲ σκάλες. Τὰ παλαιὰ χρόνια σὲ κάθε ἐξώστη βρισκόταν μία χορωδία παιδιῶν καὶ κατὰ τὶς ἱερὲς ἀκολουθίες ἔψαλαν διαδοχικά, ὁπότε ἀκουγόταν ἕνας θαυμάσιος ἦχος μὲ διάφορα ἐπίπεδα.

Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας ἀπὸ τὸ 1700 μέχρι τὸ 1917 διευθυνόταν ἀπὸ πολυμελῆ Σύνοδο, τῆς ὁποίας μέλη ἦταν Κληρικοὶ ἡ μοναχοὶ καὶ ὁ Ἐπίτροπος τοῦ Τσάρου. Δηλαδή, εἶχε καταργηθῇ ὁ Πατριαρχικὸς θεσμὸς καὶ εἰσήχθη ὁ συνοδικὸς θεσμός. Αὐτὸ ἔγινε ἀπὸ τὸν Μ. Πέτρο, προκειμένου νὰ ἐλέγχη τὶς ἀποφάσεις τῆς Συνόδου. Τὴν 23 Ἰουνίου 1917 ἐξελέγη Μητροπολίτης Μόσχας ὁ Τύχων. Εἶναι χαρακτηριστικὸς ὁ τρόπος ἐκλογῆς του. Σχηματίσθηκε τριπρόσωπο, στὸ ὁποῖο ὁ Τύχων ἦλθε τρίτος. Ἕνας τυφλὸς μοναχὸς ποὺ προσκλήθηκε νὰ τραβήξη τὸν κλῆρο, πῆρε τὸ χαρτάκι ποὺ εἶχε τὸ ὄνομα τοῦ Τύχωνος. Θεωρήθηκε ὡς παρέμβαση τοῦ Θεοῦ στὰ δύσκολα χρόνια ποὺ θὰ ἔρχονταν.

Τὴν 10 Νοεμβρίου 1917, στὸ μέσον τῆς μπολσεβικῆς ἐπαναστάσεως, μετὰ ἀπὸ 217 χρόνια, παλινορθώθηκε ὁ θεσμὸς τοῦ Πατριάρχου, ποὺ εἶχε καταργηθῇ ἀπὸ τὸν Μ. Πέτρο καὶ ὁ Τύχων ἐξελέγη Πατριάρχης. Ἔγινε ἀποδεκτὸς ἀπὸ τὸν λαό, ἀλλὰ ἐπειδὴ ἀντέδρασε γιὰ τὶς ὑπερβάσεις τῶν μπολσεβικῶν ἀρχῶν, φυλακίσθηκε γιὰ ἕνα περίπου χρόνο. Ἀποφυλακίσθηκε τὸν Ἰούνιο τοῦ 1923, ἀφοῦ ἀνεγνώρισε τὴν νομιμότητα τῆς Σοβιετικῆς Κυβερνήσεως, γιὰ νὰ διασώση ὅ,τι ἦταν δυνατὸν περισσότερα. Ὁ θάνατός του ἦταν περίεργος –θεωρεῖται ἀπὸ πολλοὺς δολοφονία– γι' αὐτὸ καὶ ἔγινε ἡ ἁγιοκατάταξή του καὶ σήμερα τιμᾶται ὡς Ὁμολογητής.

Στὴν Ἱερὰ αὐτὴ Μονὴ παρασκευάζεται καὶ ἁγιάζεται ἀπὸ τὸν Ρῶσο Πατριάρχη τὸ Μύρο καὶ ἀποστέλλεται σὲ ὅλες τὶς Ἐνορίες τῆς ὑπευθυνότητός του.

Ἐπίσης στὴν Ἱερὰ αὐτὴ Μονὴ εἶναι ἐνταφιασμένος ὁ μεγάλος Ρῶσος λογοτέχνης Ἀλέξανδρος Σολτζενίτσε, ὁ ὁποῖος τιμήθηκε μὲ τὸ βραβεῖο νόμπελ λογοτεχνίας. Αἰσθάνθηκα ἰδιαίτερη συγκίνηση ποὺ εὐχήθηκα γιὰ τὴν ἀνάπαυση τῆς ψυχῆς του. Γιὰ πρώτη φορὰ θὰ ἤθελα νὰ ἐκμυστηρευθῶ ὅτι εἶχα διαβάσει τὸ βιβλίο τοῦ «Μιὰ μέρα μὲ τὸν Ἰβὰν Ντενίσοβιτς», τοῦ ὁποίου ὁ τίτλος μὲ ἐνέπνευσε νὰ τιτλοφορήσω τὸ πρῶτο βιβλίο μου γιὰ τὴν νοερὰ προσευχὴ «Μιὰ βραδυὰ στὴν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὅρους». Σὲ ἀντίθεση τῆς ζωῆς τῆς ἐξορίας τοῦ Ἰβὰν Ντενίσοβιτς σὲ μιὰ ἡμέρα, εἶδα μιὰ ἀνταύγεια τῆς ἐμπειρίας τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ στὴν ἔρημο τοῦ Ἁγίου Ὅρους, μὲ τὴν νοερὰ προσευχὴ καὶ τὴν θεία Λειτουργία.

Τὸ τρίτο Μοναστήρι ποὺ ἐπισκεφθήκαμε στὴν Μόσχα ἦταν ἡ Ἱερὰ Μονή του Νοβοσπάνσκι, ὅπου διαφυλάσσονται καὶ οἱ τάφοι τῆς δυναστείας Ρομανώφ. Στὸν χῶρο τῆς Μονῆς τὸ 1917 ἐκτελέσθηκαν πολλοὶ ξένοι. Τὰ κελλιὰ εἶχαν μετατραπεῖ σὲ φυλακές. Τὸ Καθολικὸ τῆς Ἱερᾶς Μονῆς εἶναι καταπληκτικό, ἰδιαιτέρως δὲ τὸ τέμπλο του, ὅπως καὶ τὰ τέμπλα ὅλων τῶν παλαιῶν ρωσικῶν Ναῶν. Ὅπως μᾶς πληροφόρησαν, κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ καθεστῶτος ὁ Ἱερὸς Ναὸς ἐχρησιμοποιεῖτο ὡς ἀρχεῖο τῆς ΚΚΒ.

3. Ἁγιασμὸς στὴν Ἑλληνικὴ Πρεσβεία Μόσχας

Μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς ἐπισκέψεώς μου στὴν Μόσχα ἡ ὑπεύθυνος Σύμβουλος τοῦ Γραφείου Συντονισμοῦ Ἐκπαίδευσης τῆς Ἑλληνικῆς Πρεσβείας στὴν Μόσχα κ. Ξένια Χρονοπούλου μὲ κάλεσε νὰ τελέσω τὴν ἀκολουθία τοῦ ἁγιασμοῦ στὸ Γραφεῖο τῆς ἐπι τὴ εὐκαιρία τῶν ἐγκαινίων καὶ γιὰ τὴν ἀρχὴ τῆς νέας Σχολικῆς χρονιᾶς. Τέλεσα τὸν ἁγιασμὸ μὲ ἄδεια ποὺ ἔλαβα ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο.

Στὴν ἀκολουθία τοῦ ἁγιασμοῦ παρευρέθηκε ὁ Α Γραμματέας τῆς Πρεσβείας κ. Δήμ. Σκούτας, ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ Πρέσβη ποὺ ἔλειπε ἀπὸ τὴν Μόσχα, ὁ Γενικὸς Πρόξενος Ἰωάννης Πλώτας, ἡ ὑπεύθυνος τοῦ Γραφείου κ. Ξένια Χρονοπούλου, ἐκπρόσωποι τῶν ἐκπαιδευτικῶν καὶ Ἕλληνες δημοσιογράφοι ποὺ καλύπτουν τὰ ρεπορτὰζ ἀπὸ τὴν Ρωσία. Κατὰ τὴν ἀκολουθία τοῦ ἁγιασμοῦ ἀναφέρθηκα στὸ οἰκουμενικὸ πνεῦμα τῆς ἑλληνικῆς Παιδείας.

Μὲ πληροφόρησαν ὅτι τὸ Γραφεῖο εἶναι ὑπεύθυνο γιὰ τὴν ἐκμάθηση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας καὶ τοῦ μαθήματος τῆς ἱστορίας ποὺ γίνεται στὰ διάφορα ρωσικὰ Σχολεῖα ἀπὸ 27 ἀποσπασμένους ἐκπαιδευτικοὺς καὶ 150 ἐκπαιδευτικοὺς ποὺ προσλαμβάνονται ἀπὸ τὸ Γραφεῖο. Συνολικὰ περίπου 3000 παιδιὰ μαθαίνουν τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ τὴν ἑλληνικὴ ἱστορία καὶ ἐκπαιδεύονται ἀνάλογα σὲ ὅλη τὴν περιοχὴ τῆς ἑλληνικῆς Πρεσβείας τῆς Ρωσίας καὶ σὲ πέντε ἀκόμη κράτη.

Εἶχαν τὴν εὐγενῆ πρωτοβουλία νὰ μοῦ παραθέσουν γεῦμα, κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ ὁποίου μέσα σὲ μιὰ οἰκογενειακὴ ἀμτόσφαιρα ἀντηλλάγησαν ἀπόψεις πάνω σὲ διάφορα σύγχρονα ζητήματα. Ἦταν μιὰ ἰδιαίτερη γιὰ μένα ἐμπειρία καὶ ἐκφράζω τὶς εὐχαριστίες μου στὴν κ. Χρονοπούλου ποὺ εἶχε τὴν ἔμπνευση αὐτή.

4. Περιήγηση στὴν Μόσχα

Ἦταν ἀδύνατον νὰ ἐπισκεφθῶ τὴν Μόσχα καὶ νὰ μὴν ἐπισκεφθῶ μερικὰ ἀξιοπρόσκετα ἱστορικὰ μνημεῖα καὶ μουσεῖα. Ἡ Μόσχα εἶναι ἡ πρωτεύουσα τῆς ἀχανοῦς Ρωσίας, μιὰ παλαιὰ πόλη ποὺ σήμερα κατοικεῖται ἀπὸ 12 περίπου ἑκατομμ. ἀνθρώπους. Ἡ ἔκταση τῆς Ρωσίας καταλαμβάνει περίπου τὸ 1\6 τοῦ ἐδάφους τῆς γῆς. Ὅπως μοῦ εἶπαν ὅση ὥρα χρειάζεται τὸ ἀεροπλάνο νὰ διανύση τὴν ἀπόσταση ἀπὸ τὴν Μόσχα στὴν Νέα Ὑόρκη τόση χρειάζεται νὰ φθάση κανεὶς μὲ ἀεροπλάνο στὰ ἀνατολικὰ σύνορα τῆς Ρωσίας.

Ἐνδιαφέρον παρουσιάζει τὸ Κρεμλίνο. Πρόκειται γιὰ μιὰ περιοχὴ 280 στρεμμάτων κτισμένη σὲ ἕναν λόφο, περιβεβλημένη μὲ τεῖχος, εἶναι ἕνα ἀκρωτήριο στὴν βόρεια ὄχθη τοῦ ποταμοῦ Μόσκοβα. Ὁ χῶρος αὐτὸς ποὺ εἶναι ἕνα ὀχυρωμένο σύμπλεγμα κτιρίων, διαθέτει Μουσεῖα μὲ ἀπίστευτους θησαυροὺς καὶ Ἱεροὺς Ναούς. Ἦταν τόπος διαμονῆς τῶν Ἡγεμόνων, τῶν Τσάρων, τῶν κυβερνητικῶν ὀργάνων στὴν περίοδο τῆς Σοβιετικῆς Ἕνωσης καὶ σήμερα χρησιμοποεῖται ὡς Προεδρικὸ Μέγαρο καὶ στεγάζει διάφορες ἄλλες ὑπηρεσίες.

Ἔξω ἀπὸ τὰ ἀνατολικὰ τείχη του Κρεμλίνου βρίσκεται ἡ περίφημη Κόκκινη Πλατεῖα, ὅπου γίνονται παρελάσεις σὲ διαφόρους ἐπετείους. Εἶναι στρωμένη καὶ περιτειχισμένη μὲ κόκκινα τοῦβλα, ἀπ' ὅπου ἔλαβε καὶ τὴν ὀνομασία της. Ἰδιαίτερη ἐντύπωση προκαλεῖ τὸ παρεκκλήσι τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἰβήρων, ὅπου φυλάσσεται ἀντίγραφο τῆς Ἱερᾶς εἰκόνας τῆς Παναγίας τῆς Πορταΐτισσας καὶ βρίσκεται μπροστὰ ἀπὸ τὴν κεντρικὴ πύλη τῆς εἰσόδου πρὸς τὴν πλατεῖα. Οἱ Ρῶσοι σέβονται πολὺ τὴν Παναγία την Πορταΐτισσα καὶ διέρχονται ἀπὸ τὸ παρεκκλήσιο καὶ τὴν ἀσπάζονται.

Δυτικὰ τοῦ Κρεμλίνου δεσπόζει ὁ Ἱερὸς Ναὸς τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Χριστοῦ. Μετὰ τὴν ἐπανάσταση τοῦ '17 γκρεμίσθηκε ὁ Ναὸς γιὰ νὰ κατασκευασθῇ ἀθλητικὸ κέντρο, ἀλλὰ ὅσες φορὲς ἐπιχείρησαν νὰ θέσουν τὰ θεμέλια δὲν τὸ κατόρθωσαν, λόγῳ τοῦ νεροῦ ποὺ ἀνάβλυζε. Τελικά, δημιούργησαν ἕνα κολυμβητήριο. Ὅμως μετὰ τὸ 1991 παρεχώρησαν τὸν χῶρο στὴν Ἐκκλησία καὶ κτίσθηκε, μέσα σὲ λίγα χρόνια, ἀκριβῶς ὁ ἴδιος μὲ τὸν παλαιό, ἕνας ὑπερμεγέθης Ἱερὸς Ναός. Αὐτὴ τὴν φορὰ ὅμως μπόρεσαν νὰ τὸν θεμελιώσουν, σὰν νὰ ἦταν ὁ χῶρος αὐτὸς προορισμένος μόνον γιὰ Ἱερὸ Ναό.

Τὶς ἡμέρες αὐτὲς εἶχαν φέρει ἀπὸ τὴν Ἀμερικὴ τὴν θαυματουργίκη εἰκόνα τῆς Παναγίας τοῦ Κοὺρσκ καὶ χιλιάδες λαοῦ την ἀσπάζονταν. Μέσα στὸ κρύο ἔξω ἀπὸ τὸν Ναὸ ὑπῆρχε μεγάλη «οὐρὰ» καὶ οἱ ἄνθρωποι στέκονταν ὑπομονετικὰ προκειμένου νὰ ἀσπασθοῦν τὴν ἱερὰ εἰκόνα καὶ νὰ λάβουν τὴν βοήθεια τῆς Παναγίας.

5. Διάφορα γεγονότα καὶ συναντήσεις

Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἑβδομαδιαίας παραμονῆς μου στὴν Ρωσία καὶ μάλιστα τὴν περιοχὴ τῆς Μόσχας, ἔγινα μέτοχος διαφόρων γεγονότων, καθὼς ἐπίσης συνάντησα καὶ μερικὰ ἐνδιαφέροντα πρόσωπα.

Ἕνα γεγονὸς ποὺ μοῦ προξένησε ἰδιαίτερη ἐντύπωση ἦταν ἡ ἐξόδιος Ἀκολουθία ἑνὸς ἱερομονάχου τῆς Λαύρας τοῦ Ἁγίου Σεργίου, ποὺ ὀνομαζόταν Ματθαῖος. Ἦταν γνώστης τῆς ρωσικῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς καὶ συνθέτης διαφόρων ἐκκλησιαστικῶν ἀσμάτων. Τὸ ὄνομά του εἶναι πολὺ γνωστὸ σὲ ὅλη τὴν Ρωσία καὶ ἔξω ἀπὸ αὐτήν, διότι στὴν Ἐκκλησία χρησιμοποιοῦν πολλὲς δικές του συνθέσεις. Ἦταν ἑπόμενο κατὰ τὴν ἐξόδιο ἀκολουθία νὰ συγκεντρωθῇ πολὺς κόσμος, πολλοὶ μοναχοὶ καὶ πολλοὶ μουσικοί. Ἔλαβαν μέρος στὴν ἀκολουθία ὀκτὼ Μητροπολῖτες καὶ πολλοὶ Κληρικοί. Κατὰ τὴν ἀκολουθία ἔψαλαν ἐναλλὰξ τρεῖς πολυμελεῖς χορωδίες, ἡ μία τῆς Λαύρας, ἡ ἄλλη τῆς Θεολογικῆς Ἀκαδημίας καὶ ἡ τρίτη μιᾶς γυναικείας χορωδίας ποὺ διεύθυνε μιὰ Ἡγουμένη. Ἡ ἀκολουθία κράτησε δύο ὧρες περίπου καὶ ἦταν ἕνα ἄκουσμα καταπληκτικό. Ὅλο αὐτὸ τὸ μουσικὸ ἄκουσμα ἔδινε τὴν αἴσθηση ὅτι ἡ στιγμὴ τοῦ θανάτου εἶναι ἕνα θριαμβευτικὸ γεγονός.

Στὴν Μόσχα ἔτυχε νὰ παρευρεθῶ καὶ σὲ γαμήλιο γεῦμα. Μοῦ ἔκανε μεγάλη ἐντύπωση ἡ ἁπλότητα καὶ ἡ χριστιανικὴ συμπεριφορά τους. Μετὰ τὸν γάμο οἱ νεόνυμφοι μαζὶ μὲ τοὺς συγγενεῖς εἶχαν συνεστίαση σὲ χῶρο πλησίον τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ. Μὲ ὁδήγησαν στὸν χῶρο αὐτὸ γιὰ νὰ εὐλογήσω τοὺς νεόνυμφους, ὕστερα ἀπὸ ἐπιθυμία τους. Ἔτρωγαν μὲ ἡσυχία, χωρὶς ὄργανα. Μόλις εἰσῆλθα, σηκώθηκαν οἱ νεόνυμφοι νὰ λάβουν τὴν εὐλογία, τοὺς ὁμίλησα κατάλληλα καὶ ἐξέφρασαν τὴν χαρά τους. Βεβαίως, θὰ ὑπάρχουν καὶ ἐκεῖ γάμοι ποὺ γίνονται κατὰ τὸν δυτικὸ τρόπο, ὅπως τὸν γνωρίζουμε καὶ στὴν χώρα μας, ἀλλὰ μοῦ εἶπαν ὅτι τὰ περισσότερα γεύματα γίνονται μὲ ἁπλὸ τρόπο ποὺ προσιδιάζει περισσότερο σὲ Χριστιανούς. Δυστυχῶς καὶ στὴν πατρίδα μας ὁ δυτικὸς τρόπος συνεστιάσεως κατὰ τοὺς γάμους, ποὺ συνιστᾶ στὴν πραγματικότητα μιὰ κοσμικὴ ἱεροτελεστία, ἀλλοιώνει τὴν σεμνότητα τοῦ χριστιανικοῦ γάμου καὶ βεβαίως δημιουργεῖ περιττὰ ἔξοδα, τὰ ὁποῖα πολλὲς φορὲς γίνονται αἰτία νὰ ἀναβάλλεται ὁ γάμος.

Ἕνα ἄλλο ἐξαιρετικὸ γεγονὸς ἦταν ἡ συνάντηση μοῦ μὲ τὸν κοσμοναύτη Βαλέριο Κόρζον. Πῆγε δυὸ φορὲς στὸ διάστημα καὶ παρέμεινε ἐκεῖ ἕξι μῆνες κάθε φορά, συνολικὰ ἔμεινε στὸ διάστημα ἕνα χρόνο. Τὴν πρώτη φορὰ ταξίδευσε μὲ σοβιετικὸ διαστημόπλοιο καὶ τὴν δεύτερη φορὰ μὲ Διεθνῆ Ἀστροναυτικὸ Σταθμὸ σὲ συνεργασία μὲ τοὺς Ἀμερικανούς. Στὴν συνέχεια ἔγινε ὑπεύθυνος τῆς Ὑπηρεσίας ἀποστολῆς κοσμοναυτὼν στὸ διάστημα. Τώρα εἶναι συνταξιοῦχος καὶ ἔχει ἔντονα θρησκευτικὰ ἐνδιαφέροντα.

Στὴν συζήτηση ποὺ εἴχαμε μοῦ περιέγραψε τὶς ἐμπειρίες του ἀπὸ τὰ ταξίδια του στὸ διάστημα. Μοῦ εἶπε ὅτι τὸ πιὸ κρίσιμο σημεῖο ἦταν στὴν ἔξοδο τοῦ διαστημοπλοίου ἀπὸ τὴν ἀτμόσφαιρα τῆς γῆς καὶ κατὰ τὴν ἐπιστροφή του στὴν γῆ. Μοῦ ἀνέφερε ὅτι ὅταν ἐπέστρεφε στὴν γῆ, πρᾶγμα ποὺ ἦταν καὶ ἐμπειρία ὅλων των κοσμοναυτών, αἰσθανόταν σὰν νὰ εἶχε ξαναγεννηθεῖ, αἰσθανόταν τὴν πίεση τῆς βαρύτητος καὶ τὴν αἰσθανόταν στὶς κινήσεις τοῦ σώματός του.

Κατὰ τὸ ταξίδι του στὸ διάστημα εἶχε ἔντονη τὴν αἴσθηση τῆς παρουσίας τοῦ Θεοῦ. Καθὼς ἐπίσης ἔτυχε νὰ ἐπικοινωνήση ἀπὸ τὸ διάστημα μὲ μοναχὸ τοῦ Ἁγίου Ὅρους.

Μὲ ρώτησε νὰ τοῦ πῶ τὶς ἐμπειρίες μου ἀπὸ τὴν διακονία μου ὡς Πνευματικοῦ Πατέρα. Τοῦ εἶπα ὅτι κάνουμε καὶ ἐμεῖς ἕνα παράλληλο ἔργο, ἀλλὰ κατὰ μιὰ ἀντίθετη φορά. Προσπαθοῦμε νὰ κατεβοῦμε στὸ βάθος τῆς καρδιᾶς κάθε ἀνθρώπου καὶ στὴν συνέχεια νὰ τὸν ἀνεβάσουμε στὸν Θεό, δηλαδὴ νὰ τὸν βγάλουμε ἀπὸ τὴν ἕλξη ποὺ ἀσκοῦν τὰ πάθη καὶ ὁ θάνατος καὶ νὰ τὸν ὁδηγήσουμε στὸν Παράδεισο. Ἔπειτα τοῦ εἶπα ὅτι πολλοὶ ἅγιοι, ὅπως γράφει ὁ Γέροντας Σωφρόνιος, αἰσθάνονται ὅτι εἶναι σὰν τοὺς ἀστροναῦτες, ποὺ μὲ τὴν δύναμη τοῦ Θεοῦ ὑπερβαίνουν ὅλα τὰ κτιστὰ καὶ βιώνουν τὴν ἄκτιστη ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Βεβαίως ἐξέφρασα τὸν θαυμασμό μου γιὰ τὸ πρόσωπό του, γιὰ τὸ θάρρος του καὶ τὸ διακύβευμα ποὺ ἔκανε στὴν ζωή του.

Ὁ κοσμοναύτης Βαλέριος Κόρζον μοῦ χάρισε καὶ ἕνα βιβλίο μὲ πολλὲς φωτογραφίες ἀπὸ τὴν γῆ τὶς ὁποῖες τράβηξε ὁ ἴδιος ἀπὸ τὸ διαστημόπλοιο μὲ μιὰ θερμὴ ἀφιέρωση ποὺ ἔχει ὡς ἑξῆς:

«Στὸν Σεβασμιώτατο Δεσπότη, Μητροπολίτη Ἰερόθεο!

Ἀγαπητὲ Δεσπότη, μὲ εὐχαριστία καὶ εὐλάβεια Σᾶς εὐχαριστῶ γιὰ τὴν τιμὴ νὰ Σᾶς γνωρίσω καὶ μιλήσω γιὰ θέματα ὠφέλιμα γιὰ τὴν ψυχή.

Θέλω νὰ μοιρασθῶ μαζὶ Σας ἐκεῖνο τὸ μικρὸ μόριο τῆς εὐτυχίας τὴν ὁποίαν ἔζησα κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ ταξιδιοῦ μου στὸ διάστημα.

Μὲ βαθύτατη ἐκτίμηση

Βαλέριος Κόρζον Δ.Θ. (Δοῦλος Θεοῦ),

Πιλότος-Κοσμοναύτης

Στὸ (διαστημόπλοιο) Μὶρ 22 καὶ στὸν Διεθνῆ Ἀστροναυτικὸ Σταθμὸ 5».

Σὲ μία Ἱερὰ Μονὴ συναντήσαμε καὶ ἕναν Ἱερομόναχο, ὁ ὁποῖος ἦταν στὴν ἐπιτροπὴ γιὰ νὰ ἐλέγξη, ἀπὸ ὀρθόδοξη πλευρά, τὸ σενάριο μὲ τίτλο Ostrob-Νησὶ ποὺ περιέγραφε τὴν ζωὴ τοῦ μοναχοῦ Ἀνατολίου καὶ προξένησε μεγάλη ἐντύπωση καὶ στὴν χώρα μας. Μᾶς διηγήθηκε διάφορες ἱστορίες ἀπὸ τὴν προετοιμασία τῆς ταινίας αὐτῆς καὶ μάλιστα ὁ ἴδιος ἔλαβε μέρος παίζοντας κάποιο ρόλο στὸ ἔργο. Μᾶς πληροφόρησε ὅτι στὸν ἠθοποιὸ ποὺ ὑποδύθηκε τὸν Γέροντα Ἀνατόλιο τοῦ προτάθηκε νὰ παίξη ἕνα ἔργο μὲ τὴν ἱστορία τοῦ ἁγίου Σεραφεὶμ τοῦ Σαρώφ, ἀλλὰ ἀρνήθηκε, γιατί μετὰ τὸν Γέροντα Ἀνατόλιο δὲν ἀντέχει νὰ παίξη ἄλλον τέτοιο ρόλο. Τώρα ἑτοιμάζεται ἕνα ἄλλο ἔργο μὲ τὸν ἴδιο ἠθοποιὸ γιὰ τὴν ζωὴ τοῦ Τσάρου Ἰβὰν τοῦ Τρομεροῦ.

6. Γέροντας Σωφρόνιος

Εἶναι γνωστὸν ὅτι ὁ Ἄρχιμ. Σωφρόνιος Σαχάρωφ ἦταν Ρῶσος κατὰ τὴν καταγωγὴ καὶ μάλιστα μοσχοβίτης. Γεννήθηκε καὶ μεγάλωσε στὴν Μόσχα, σπούδασε στὴν Σχολὴ Καλῶν Τεχνῶν τοῦ Πολυτεχνείου τῆς Μόσχας καὶ ἐκεῖ εἶχε τὶς πρῶτες πνευματικές του ἀναζητήσεις. Αἰσθανόμουν ἰδιαίτερη συγκίνηση ποὺ περιφερόμουν στοὺς χώρους ἐκείνους στοὺς ὁποίους γεννήθηκε καὶ μεγάλωσε ὁ Γέροντας.

Τὸ σημαντικὸ εἶναι ὅτι γνώρισα πολλοὺς Κληρικούς, θεολόγους καὶ φοιτητές, ποὺ σέβονται ὑπερβολικὰ τὸν Γέροντα Σωφρόνιο, διαβάζουν τὰ βιβλία του καὶ αἰσθάνονται μεγάλη τιμὴ ποὺ κατάγεται ἀπὸ τὴν Ρωσία. Στὶς πολύωρες συζητήσεις ποὺ εἶχα μὲ καθηγητὲς καὶ φοιτητὲς μὲ ρωτοῦσαν γιὰ τὸ πρόσωπο καὶ τὴν διδασκαλία τοῦ Γέροντος καὶ εὕρισκα τὴν εὐκαιρία νὰ ἀναφερθῶ στὴν θεολογική του ἐμπειρία καὶ στὶς διάφορες συμβουλὲς ποὺ μοῦ ἔδινε.

Βέβαια, ἔχει γραφεῖ ὅτι ἕνας Καθηγητὴς Θεολογικῆς Σχολῆς ὀνόματι Ὀσίπωφ στὸ παρελθὸν ἐκφράσθηκε ἀρνητικὰ γιὰ τὴν νηπτικὴ διδασκαλία τοῦ Γέροντα καὶ μερικοὶ χρησιμοποίησαν τὶς ἀπόψεις του γιὰ νὰ τὸν κατηγορήσουν. Ἔμαθα ὅμως ὅτι ὁ Καθηγητὴς αὐτὸς δὲν ἦταν προβληματισμένος μόνον μὲ τὴν θεολογία τοῦ Γέροντος Σωφρονίου, ἀλλὰ γενικότερα μὲ τὴν νηπτική-ἡσυχαστικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ἐπηρεασμένος ἀπὸ δυτικὲς θεολογικὲς ἀπόψεις. Γι' αὐτὸ καὶ ἔχει ἐκφρασθῇ ἀρνητικὰ καὶ γιὰ ἄλλους ἀσκητές, ὅπως τὸν π. Πορφύριο, π. Παΐσιο κλπ.

Πάντως τὸ πρόσωπο τοῦ Γέροντος Σωφρονίου ἔχει μεγάλη ἐπίδραση καὶ ἐπιρροὴ στὴν σύγχρονη θεολογικὴ σκέψη, τὸν θεωροῦν ὡς ἕναν μεγάλο σύγχρονο Πατέρα τῆς Ἐκκλησίας καὶ αἰσθάνονται τιμὴ γι' αὐτό. Ἐξεδόθησαν καὶ ἐκδίδονται διάφορα βιβλία του. Μόνον τὸ βιβλίο τοῦ «Ὁ Γέροντας Σιλουανὸς» ἐκδόθηκε σὲ ἕνα ἑκατομμύριο ἀντίτυπα.

7. Ἐκκλησιαστικὴ ἀναγέννηση τῆς Ρωσικῆς Ἐκκλησίας

Ἐκεῖνο ποὺ παρατηρεῖ καθένας ποὺ ἐπισκέπτεται τὴν Μόσχα καὶ γενικὰ τὴν Ρωσία εἶναι ὅτι ἐπικρατεῖ μιὰ μεγάλη ἀναγέννηση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

Κατ' ἀρχὰς ἔχουν ἐπιστραφῆ στὴν Ἐκκλησία Ἱεροὶ Ναοὶ καὶ Μοναστήρια τὰ ὁποῖα εἶχαν κρατικοποιηθῇ καὶ εἶχαν μετατραπεῖ σὲ στρατόπεδα συγκεντρώσεως, φυλακές, μουσεῖα, κλπ. Ἀνοικοδομοῦνται νέοι Ναοὶ καὶ ἀνακαινίζονται οἱ παλαιοί. Εἶναι σὰν νὰ ἐλευθερώθηκε μιὰ καταπιεσμένη δύναμη καὶ μὲ μεγάλη ὁρμὴ δημιουργοῦνται κέντρα ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

Χιλιάδες καὶ ἑκατοντάδες Ρῶσοι ἐκκλησιάζονται καὶ συμμετέχουν στὶς Λειτουργίες μὲ δάκρυα, κατάνυξη καὶ πολλὴ προσευχή. Νέοι ἄνθρωποι ἐγγράφονται σὲ Ἐκκλησιαστικὲς Σχολές, Θεολογικὲς Ἀκαδημίες καὶ σπουδάζουν θεολογία, ὥστε νὰ γίνουν Κληρικοὶ καὶ νὰ ὑπηρετήσουν τὸ ἱερὸ Θυσιαστήριο καὶ τὸν λαό. Εἶναι πολὺ συγκινητικὸ νὰ βλέπη κανεὶς νέα παιδιὰ νὰ εἶναι δόκιμοι μοναχοὶ καὶ νὰ ἀφιερώνουν τὴν ζωή τους στὸν Θεό.

Βεβαίως ὑπάρχουν καὶ πολλὰ ἄλλα προβλήματα, ὅπως γιὰ παράδειγμα ὅτι ὑπάρχει μιὰ δυσπιστία ἐκ μέρους τμήματος πληθυσμοῦ ποὺ εἶχε ἐπηρεασθῇ ἀπὸ τὸ προηγούμενο καθεστὼς καὶ δὲν βλέπουν μὲ καλὸ μάτι αὐτὴν τὴν ἀναθέρμανση τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς.

Ἔπειτα, ἕνα ἄλλο πρόβλημα ποὺ ἀντιμετωπίζουν οἱ Κληρικοὶ εἶναι το πὼς θὰ εἰσαχθῇ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν στὰ Σχολεῖα. Ὑπάρχουν ἐπιφυλάξεις καὶ ἀρνητικὲς καταστάσεις γι' αὐτὸ τὸ γεγονός. Ἐπιδιώκουν, ὅμως, νὰ εἰσαχθῇ στὰ Σχολεῖα ἕνα μάθημα θρησκευτικοῦ πολιτισμοῦ, ὥστε μέσα ἀπὸ τὸν τρόπο αὐτὸ νὰ ὑπάρξη ἐπικοινωνία τῶν παιδιῶν μὲ τὴν Ἐκκλησία, διότι ἕνα μεγάλο μέρος τοῦ ρωσικοῦ πολιτισμοῦ εἶναι ἐμποτισμένο ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη ρωσικὴ θεολογία.

Ἐπὶ πλέον ἀντιμετωπίζουν καὶ ἕνα πρόβλημα μὲ τοὺς Μουσουλμάνους, οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦν τὸ 6 μὲ 7% τοῦ ρωσικοῦ λαοῦ.

Ἐπίλογος

Μὲ τὶς σκέψεις αὐτὲς ἐξέφρασα μιὰ μικρὴ ἐμπειρία τὴν ὁποία ἀπέκτησα ἀπὸ τὴν Μόσχα καὶ τὴν περιοχή της. Μιὰ ἐπίσκεψη στὴν Μόσχα εἶναι μιὰ συμπεπυκνωμένη πεῖρα τῆς ἱστορίας τοῦ ρωσικοῦ λαοῦ καὶ τῆς σύγχρονης παράδοσής του. Μέσα σὲ πέντε μέρες κολύμβησα μέσα στὴν διαχρονικὴ παράδοση τοῦ λαοῦ αὐτοῦ, εἶδα τὴν δόξα του καὶ τὸ μαρτύριό του, τὴν ἱστορία καὶ τὴν θεολογία, τὴν χαρὰ καὶ τὴν λύπη, τὴν ἐκκλησιαστικὴ καὶ κοινωνικὴ ζωή.

Τὰ πάντα εἶναι θέμα προσωπικῆς ἐμπειρίας. Στὸν κοσμοναύτη Βαλέριο Κόρζον ποὺ συνάντησα εἶπα ὅτι ἀσφαλῶς ἀκόμη καὶ μιὰ μέρα ποὺ ἔζησε στὸ διάστημα ἀπέκτησε τέτοια πεῖρα ποὺ δὲν θὰ εἶχε ἀποκτήσει μὲ μελέτη βιβλίων πολλῶν ἐτῶν. Τὸ ἴδιο γίνεται καὶ μὲ τὶς προσωπικὲς περιηγήσεις, τὰ λεγόμενα ταξιδιωτικά, ἀφοῦ ὁ καθένας ἔχει τὴν δυνατότητα νὰ συλλέγη προσωπικὲς πληροφορίες, τὶς ὁποῖες δὲν μπορεῖ νὰ βρῇ πουθενὰ ἀλλοῦ.

Μιὰ τέτοια ἐμπειρία ἀπέκτησα κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἐπισκέψεώς μου στὴν Μόσχα, μὲ τὰ ἀρνητικὰ καὶ θετικὰ σημεῖα. Ἀλλὰ καὶ τὸ ἴδιο γίνεται καὶ στὴν πνευματικὴ ζωή. Πέρα ἀπὸ τὶς ἀναγνώσεις βιβλίων ἀπαιτεῖται καὶ ἡ γνώση τῆς προσωπικῆς ἐμπειρίας.

Στὴν βίωση αὐτῆς τῆς ἐμπειρίας συνήργησαν ὁ Ἄρχιμ. π. Ἀλύπιος ποὺ ἔγινε ἀφορμὴ νὰ μεταβῶ στὴν Ρωσία, ἡ κ. Ναταλία Νικολάου ποὺ μετέφρασε μιὰ ὁμιλία μου καὶ βοήθησε πολὺ γιὰ τὴν προετοιμασία τοῦ ταξιδιοῦ, ὁ π. Διονύσιος, Καθηγητὴς Θεολογικῆς Σχολῆς ποὺ μετέφρασε τὴν ὁμιλία καὶ τὴν συζήτηση στὴν Θεολογικὴ Ἀκαδημία καὶ ὁ ἀκούραστος π. Δήμητριος Γκότσαλουκ ἀπὸ τὴν Οὐκρανία, ποὺ ἦταν πάντοτε κοντά μου, βοηθῶντας μὲ σὲ ὅ,τι ζητοῦσα. Συνοδός μου καὶ βοηθὸς σὲ πολλὰ ἦταν ὁ Ἄρχιμ. Καλλίνικος Γεωργάτος, Ἱεροκῆρυξ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς μας.

Εἶμαι εὐγνώμων στὸν Θεὸ γιὰ τὴν νέα αὐτὴ δωρεὰ ποὺ μοῦ χάρισε, ἀλλὰ εὐγνώμων καὶ στοὺς ἀνθρώπους, τοὺς ὁποίους μνημόνευσα πιὸ πάνω, οἱ ὁποῖοι μὲ βοήθησαν νὰ ἔχω αὐτὴν τὴν ἐπικοινωνία μὲ τὸν ρωσικὸ λαὸ καὶ νὰ νιώσω τὸν κτύπο τῆς καρδιᾶς του.–