Ἐπίκαιροι Σχολιασμοὶ: Τὰ ἀποσιωπούμενα ἀπὸ τὴν ἐπικαιρότητα
Πρωτοπρεσβύτερου Θωμᾶ Βαμβίνη
Τὰ θέματα τῆς Παιδείας εἶναι καὶ πάλι στὴν ἐπικαιρότητα ἐξ αἰτίας δύο κυρίως γεγονότων· ἀφ’ ἑνὸς μὲν τῆς μεγάλης κινητοποίησης τῶν φοιτητῶν καὶ σπουδαστῶν ἐναντίον τῆς τροποποίησης τοῦ ἄρθρου 16 τοῦ Συντάγματος καὶ τῆς ψήφισης τοῦ νέου νόμου πλαισίου γιὰ τὰ ἀνώτερα καὶ ἀνώτατα ἐκπαιδευτικὰ ἱδρύματα, ἀφ’ ἑτέρου δὲ τῆς ἐξαφάνισης τοῦ μικροῦ μαθητῆ Ἄλεξ, ἡ ὁποία, μεταξὺ ἄλλων, ἔδωσε τὴν ἀφορμὴ σὲ εἰδικοὺς καὶ μὴ εἰδικοὺς νὰ διατυπώσουν αἰχμηρὲς κριτικὲς γιὰ τοὺς ἐκπαιδευτικοὺς καὶ τὴν ἐκπαίδευση, ἐπειδὴ κατ’ αὐτοὺς δὲν προλαβαίνουν μὲ κατάλληλες παιδαγωγικὲς δράσεις προβλήματα σὰν καὶ αὐτὰ ποὺ πιθανῶς ὁδήγησαν τοὺς «φίλους» του Ἄλεξ στὴν παραβατικὴ συμπεριφορά τους.
Καὶ τὰ δύο γεγονότα ἔχουν πτυχὲς ποὺ φαίνονται καὶ προκαλοῦν συζητήσεις, ἀλλὰ καὶ πτυχὲς ποὺ δὲν φαίνονται ἡ, πιὸ σωστά, ποὺ ἀφήνονται μὲ συμφωνημένη ἀποσιώπηση στὸ σκοτάδι τῆς ἀδιαφορίας. Στὴν προκειμένη περίπτωση ἐπιφάνεια τῶν ὑλικῶν πραγμάτων κρύβει τὸ πνεῦμα. Αὐτὸ λέγεται γιατί οἱ πτυχὲς ποὺ ἀφήνονται στὴν ἀφάνεια, χωρὶς ἐπισήμανση καὶ χωρὶς διεκδίκηση, καὶ στὴν μιὰ καὶ στὴν ἄλλη περίπτωση, ἔχουν σχέση μὲ τὸ πνευματικὸ ὑπόβαθρο τῶν προβλημάτων. Δὲν ἰσχυριζόμαστε, βέβαια, ὅτι τὰ ἄλλα θέματα, τὰ συζητούμενα καὶ διεκδικούμενα, δὲν ἔχουν ἀξία. Ἔχουν, καὶ μάλιστα μεγάλη. Χρειάζονται ὅμως συμπλήρωση, ὥστε νὰ μὴν αἰχμαλωτιζόμαστε σὲ ἀδικαιολόγητες μονομέρειες.
Στὴν συνέχεια θὰ προσπαθήσουμε νὰ ὑποδείξουμε την, κατὰ τὴν γνώμη μας, ἐσωτερική –ἀποσιωπούμενη– πλευρὰ τῶν γεγονότων.
Τὰ κυρίως προβαλλόμενα θέματα στὶς κινητοποιήσεις τῶν φοιτητῶν εἶναι ἡ ἀντίθεσή τους στὴν δημιουργία ἰδιωτικῶν πανεπιστημίων καὶ ἡ διατήρηση τῆς «δωρεὰν παιδείας». Ἀπὸ τὴν ἄλλη μεριὰ οἱ καθηγητὲς προβάλλουν ὡς πρωτεῦον αἴτημα τὴν αὔξηση τῆς χρηματοδότησης τῶν Πανεπιστημίων. Ὑπάρχουν, βέβαια, καὶ ἄλλα ἐπί μέρους αἰτήματα, αὐτὰ ὅμως φέρονται ὡς πρωτεύοντα.
Σημειώθηκε ἤδη ὅτι ἡ ἀνησυχία τῶν ἐξεγερμένων φοιτητῶν δὲν σταματᾶ στὸν νέο νόμο πλαίσιο γιὰ τὴν ἀνώτατη ἐκπαίδευση, σχέδιο τοῦ ὁποίου ἤδη δημοσιοποίησε ἡ ὑπουργὸς Παιδείας, προκειμένου νὰ συζητηθῇ ἀπὸ ὅλους τοὺς ἐνδιαφερόμενους. Προχωρεῖ ὡς τὴν ἀναθεώρηση τοῦ ἄρθρου 16 τοῦ Συντάγματος, ἡ ὁποία μπορεῖ νὰ ἀνατρέψη ὅλες τὶς εὐνοϊκὲς γι’ αὐτοὺς ρυθμίσεις, ποὺ εἶναι ἐνδεχόμενο νὰ περιλάβη τελικὰ ὁ νέος νόμος πλαίσιο. Βέβαια, ἀπὸ τὸ ἄρθρο 16 ἡ προσοχή τους ἐπικεντρώνεται ἐπιλεκτικὰ στὶς παραγράφους 4 ἕως 8, στὶς ὁποῖες διαλαμβάνονται οἱ ἀκόλουθες βασικὲς γραμμὲς τῆς ἐθνικῆς παιδείας: Στὴν παρ. 4, ὅτι «Ὅλοι οἱ Ἕλληνες ἔχουν δικαίωμα δωρεὰν παιδείας, σὲ ὅλες τὶς βαθμίδες τῆς ἐκπαίδευσης, στὰ κρατικὰ ἐκπαιδευτήρια...». Στὴν παρ. 5, ὅτι «Ἡ ἀνώτατη ἐκπαίδευση παρέχεται ἀποκλειστικὰ ἀπὸ ἱδρύματα ποὺ ἀποτελοῦν νομικὰ πρόσωπα δημοσίου δικαίου μὲ πλήρη αὐτοδιοίκηση...». Στὴν παρ. 6, ὅτι «Οἱ καθηγητὲς τῶν ἀνωτάτων ἐκπαιδευτικῶν ἱδρυμάτων εἶναι δημόσιοι λειτουργοί...». Στὴν παρ. 7, ὅτι «Ἡ ἐπαγγελματικὴ καὶ κάθε ἄλλη εἰδικὴ ἐκπαίδευση παρέχεται ἀπὸ τὸ Κράτος καὶ μὲ σχολὲς ἀνώτερης βαθμίδας...». Καὶ στὴν παρ. 8, ἡ ὁποία ὁρίζει τὰ σχετικὰ μὲ τὴν ἰδιωτικὴ ἐκπαίδευση, ὅτι «Ἡ σύσταση ἀνωτάτων σχολῶν ἀπὸ ἰδιῶτες ἀπαγορεύεται».
Ἡ ἐπιχειρηματολογία γιὰ τὴν μὴ ἀλλαγὴ ὅλων αὐτῶν τῶν ἀρχῶν εἶναι σημαντική, ἀλλὰ βρίσκεται ἔξω ἀπὸ τὸν στόχο τοῦ σχολιασμοῦ μας. Χωρὶς νὰ μειώνουμε τὴν σημασία τους πρέπει νὰ ποῦμε ὅτι ὅλα αὐτὰ ἀποτελοῦν τὴν ἐξωτερικὴ ὄψη τοῦ προβλήματος ἡ, πιὸ σωστά, περιγράφουν τὶς τεχνικὲς παραμέτρους του. Ἡ ἐσωτερικὴ ὄψη βρίσκεται στὶς δύο πρῶτες παραγράφους τοῦ ἄρθρου 16 τοῦ Συντάγματος, στὶς ὁποῖες δίνεται τὸ περιεχόμενο τῆς Κρατικῆς παιδείας. Συγκεκριμένα, στὴν παράγραφο 1 θεσμοθετεῖται ἡ ἀκαδημαϊκὴ ἐλευθερία καὶ ἡ ἐλευθερία τῆς διδασκαλίας, οἱ ὁποῖες ὅμως «δὲν ἀπαλλάσουν [τοὺς ἀκαδημαϊκοὺς δασκάλους] ἀπὸ τὸ καθῆκον τῆς ὑπακοῆς στὸ Σύνταγμα». Ἡ ἰσορροπία μεταξὺ ἐλευθερίας καὶ ὑπακοῆς στὸ Σύνταγμα φορτίζεται μὲ ἠθικὸ καὶ πνευματικὸ περιεχόμενο ἀπὸ τὰ διαλαμβανόμενα στὴν δεύτερη παράγραφο. «Ἡ παιδεία ἀποτελεῖ βασικὴ ἀποστολὴ τοῦ Κράτους καὶ ἔχει σκοπὸ τὴν ἠθική, πνευματική, ἐπαγγελματικὴ καὶ φυσικὴ ἀγωγὴ τῶν Ἑλλήνων, τὴν ἀνάπτυξη τῆς ἐθνικῆς καὶ θρησκευτικῆς συνείδησης καὶ τὴν διάπλασή τους σὲ ἐλεύθερους καὶ ὑπεύθυνους πολῖτες». Ἡ ἀνάπτυξη, λοιπόν, τῆς «θρησκευτικῆς συνείδησης» εἶναι «βασικὴ ἀποστολὴ τοῦ Κράτους», συνταγματικὰ θεσμοθετημένη.
Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ἡ πιθανότητα ἀλλαγῆς τῆς παραγράφου αὐτῆς δὲν κινεῖ σὲ κανέναν καμμιὰ ἀνησυχία. Τὸ ἐνδιαφέρον γι’ αὐτὴν πνίγεται μέσα στὰ ἄλλα αἰτήματα. Ἡ ὕπαρξή της, μάλιστα, κυρίως ἀπὸ προοδευτικοὺς ὑπερασπιστὲς τοῦ ἄρθρου 16, ἀποσιωπᾶται καὶ ἀφήνεται στὴν ἀφάνεια. Αὐτὸ μπορεῖ νὰ ὀφείλεται εἴτε στὴν πεποίθησή τους ὅτι δὲν κινδυνεύει τὸ περιεχόμενό της, εἴτε πάλι στὸ ὅτι δὲν τοὺς ἐνοχλεῖ ὁποιαδήποτε ἀλλαγή της. Πάντως, ἔστω καὶ ἔτσι, ἡ ὑπεράσπιση τῆς παρ. 2, μέσα ἀπὸ τὴν συνολικὴ ὑπεράσπιση τοῦ ἄρθρου 16, εἶναι κάτι σημαντικὸ γιὰ κάθε εὐαισθητοποιημένο Ἕλληνα πολίτη, γιατί ἀκριβῶς ὁρίζει τὸ πνευματικὸ ὑπόβαθρο τῆς παιδείας ποὺ παρέχει τὸ Κράτος μέσα ἀπὸ τὴν δημόσια ἐκπαίδευση.
Ὁ κίνδυνος ὅμως ἀλλαγῆς της παρ. 2 εἶναι ὑπαρκτός. Ἤδη, πρὶν ἀπὸ λίγους μῆνες, κατατέθηκε στὴν Βουλὴ νομοθετικὴ πρωτοβουλία προερχόμενη ἀπὸ τὴν «Ἑλληνικὴ Ἕνωση γιὰ τὰ Δικαιώματα τοῦ Ἀνθρώπου καὶ τοῦ Πολίτη», μέσα στὴν ὁποία προτεινόταν ἡ ἀφαίρεση ἀπὸ τὸν ἐκπαιδευτικὸ νόμο 1566/1985 κάθε ἀναφορᾶς στὰ «γνήσια στοιχεῖα τῆς Ὀρθόδοξης Χριστιανικῆς παράδοσης» ἡ τοῦ «Ὀρθόδοξου Χριστιανικοῦ ἤθους». Στόχος αὐτῆς τῆς πρωτοβουλίας ἦταν ὁ πλήρης θρησκευτικὸς ἀποχρωματισμὸς τῆς διοίκησης τοῦ Κράτους. Εἶναι προφανὲς ὅτι οἱ ἐμπνευστὲς αὐτῆς τῆς κίνησης δὲν θὰ χάσουν τὴν εὐκαιρία, σὲ ἐνδεχόμενη ἀλλαγὴ τοῦ ἄρθρου 16, νὰ ποῦν τὸν δικό τους λόγο γιὰ τὴν ἐξαφάνιση κάθε θρησκευτικῆς ἀπόχρωσης –ἰδίως Ὀρθόδοξης Χριστιανικῆς– ἀπὸ τοὺς σκόπους τῆς παιδείας, ποὺ ὑποχρεοῦται νὰ παρέχη τὸ Κράτος.
Πάντως, μιὰ παιδεία ποὺ δὲν βοηθᾶ τὰ παιδιὰ «νὰ συνειδητοποιοῦν τὴ βαθύτερη σημασία τοῦ ὀρθόδοξου Χριστιανικοῦ ἤθους», δὲν μπορεῖ νὰ ἀποτρέψη τὴν γένεση καὶ ἐξέλιξη ρατσιστικῶν ἀντιλήψεων καὶ νοοτροπιῶν, σὰν καὶ αὐτὲς ποὺ ὁδήγησαν –ὅπως φαίνεται πρὸς τὸ παρόν– τους πέντε συμμαθητές του Ἄλεξ στὴν ἔντονη ἀντιπαλότητα μαζί του. Ὁ ἰσχύων νόμος 1566/1985, βέβαια, προβλέπει τὴν καλλιέργεια τοῦ ὀρθόδοξου Χριστιανικοῦ ἤθους μὲ τὸ μάθημα τῶν Θρησκευτικῶν, ἀλλὰ καὶ ἄλλες δραστηριότητες τοῦ σχολείου. Τέτοιες παιδαγωγικὲς δράσεις, ὅμως, ὅσο περνᾶ ὁ καιρὸς ἀδυνατίζουν, ἀτονοῦν μέσα στὸ πνεῦμα τοῦ πολυπολιτισμοῦ καὶ τῆς μέριμνας γιὰ τὶς θρησκευτικὲς μειονότητες, ποὺ εὐνοεῖ τὴν ἀπομάκρυνση τοῦ Σχολείου ἀπὸ τὴν πίστη τῶν Πατέρων μας.
Πολλοὶ κατηγόρησαν τὰ πέντε παιδιὰ ὅτι κινήθηκαν ἀπὸ ἕναν κοινωνικὸ ρατσισμό. Δὲν ἄντεχαν τὴν ὑπεροχὴ τοῦ χαρισματικοῦ Ἄλεξ στὰ μαθήματα, τὸν ἀθλητισμὸ καὶ τὴν μουσική. Σύμπηξαν τὴν ἰδιότυπη μειονότητά τους καὶ στάθηκαν ἀπέναντί του. Αὐτοῦ τοῦ εἴδους ἡ συμπεριφορὰ εἶναι σύμπτωμα μιᾶς πνευματικῆς ἀσθένειας μὲ κοινωνικὲς προεκτάσεις. Ὅμως, πὼς θὰ μποροῦσε νὰ προληφθῆ ἡ νὰ θεραπευτὴ αὐτὴ ἡ πνευματικὴ καὶ κοινωνικὴ ἀρρώστια τους;
Οἱ ἀστυνομικοῦ τύπου παιδαγωγικὲς παρεμβάσεις ἔχουν κατασταλτικὸ καὶ ὄχι θεραπευτικὸ χαρακτῆρα. Δὲν δημιουργοῦν ὥριμες καὶ ἐλεύθερες προσωπικότητες. Οἱ ψυχολογικὲς τεχνικὲς ἀπ’ τὴν ἄλλη μεριὰ εἶναι παρομοίως ἀναποτελεσματικές, διότι ὁ κοινωνικὸς ρατσισμὸς δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο παρὰ ἡ ἐνεργοποίηση τοῦ φοβεροῦ πάθους τοῦ φθόνου, τοῦ πιὸ διαβρωτικοῦ καὶ ἀντικοινωνικοῦ πάθους τῆς ψυχῆς. Ἡ θεραπεία του εἶναι ἀδύνατη μὲ ὁποιαδήποτε ἀνθρωποκεντρικὴ μέθοδο. Ἀπαιτεῖ ἀσκητικὴ ποὺ εἶναι θεμελιωμένη στὴν θεολογία. Χρειάζεται ἄνοιγμα τῆς ψυχῆς σὲ ὑψηλὰ νοήματα, ἀγκίστρωση τοῦ νοῦ ἔξω ἀπὸ τὰ φθονούμενα ἀνθρώπινα πράγματα, καλλιέργεια τῆς πίστης στὸ Θεό, ἐκμάθηση τοῦ τρόπου τῆς εἰλικρινοῦς προσευχῆς, μαθητεία στὸ ἦθος τῆς ἀγάπης, ὅπως τὴν ἐκφράζει ὁ ἀπ. Παῦλος, ἡ ὁποία «οὐ ζητεῖ τα ἑαυτῆς».
Αὐτὰ προφανῶς εἶναι δύσκολα μαθήματα. Εἶναι ὅμως στοιχεῖα τῆς παράδοσής μας. Ὁ ἐμποτισμὸς καὶ πάλι τῆς ἐκπαίδευσής μας μὲ τὸ πνεῦμα τους ἀποτελεῖ ἕνα ἐπίκαιρο αἴτημα, γιατί δίνει πολλὲς δυνατότητες γιὰ θεραπευτικὲς παιδαγωγικὲς παρεμβάσεις. Ἀντίθετα, τὸ διαζύγιό της ἀπὸ τὸν πλοῦτο αὐτῆς τῆς παράδοσης συνιστᾶ, κατὰ τὴν γνώμη μας, τὴν ἐσωτερικὴ ὄψη τοῦ προβλήματος, ποὺ μᾶς ἀποκάλυψαν οἱ πέντε συμμαθητές του Ἄλεξ.
- Προβολές: 2938