Skip to main content

Χριστίνα Καρανικόλα-Σχοινᾶ: Βασίλειος ὁ Διγενῆς ἀκρίτης Καππαδόκης (Α)

Ἀφιέρωμα στὰ 550 ἀπὸ τὴν ἅλωση

Χριστίνα Καρανικόλα-Σχοινᾶ, Φιλολόγου

Φιλολογική, ἱστορική, θεολογικὴ προσέγγιση στὸ ρωμαίϊκο ἔπος

Ἀπὸ τὸ παρὸν τεῦχος καὶ γιὰ ὁρισμένες συνέχειες θὰ δημοσιεύσουμε τὴν φιλολογική, ἱστορικὴ καὶ θεολογικὴ προσέγγιση ποὺ ἐπιχειρεῖ ἡ φιλόλογος καὶ συνεργάτης τῆς Ἐφημερίδας μᾶς κ. Χριστίνα Καρανικόλα-Σχοινὰ στὸ ρωμαίϊκο ἔπος τοῦ Διγενῆ Ἀκρίτα.  Ἡ μέσα σὲ περιορισμένο χρονικὸ διάστημα προσέγγιση τῶν 3709 στίχων τῆς "Γκροτταφερράτα" καὶ τῶν 1867 στίχων τῶν συνοδευτικῶν αὐτῆς κειμένων, τὰ ὁποῖα ἐξέδωσε τὸ Πανεπιστήμιο τοῦ Καίμπριτζ σὲ ἐπιμέλεια καὶ μετάφραση τῆς Elizabeth Jeffreys, δὲν ἦταν εὔκολη ἐργασία, γι' αὐτὸ καὶ εὐχαριστοῦμε ἰδιαιτέρως τὴν κ. Καρανικόλα γιὰ τὸν περισσὸ κόπο της.

Ἡ ἐργασία αὐτὴ ἀφιερώνεται στὰ 550 χρόνια ἀπὸ τὴν Ἅλωση τῆς Πόλεως τῶν πόλεων καὶ στὸν αἰώνιο πολιτισμὸ ποὺ καλλιεργήθηκε σὲ αὐτή.

Ἡ Ἑλληνικὴ Λογοτεχνία (τέχνη τοῦ λόγου) ἔχει τὶς ρίζες τῆς βαθιὰ στὴν ἀρχαιότητα, ἀφοῦ γιὰ τρεῖς χιλιάδες (3000) χρόνια περίπου ἀνθίζει σ' αὐτὴν τὴν βραχώδη χερσόνησο τῆς Εὐρώπης, ποὺ λέγεται Ἑλλάδα. Καὶ εἶναι ἀδιάκοπη καὶ ἑνιαία ἡ ἔκφραση αὐτοῦ τοῦ λαοῦ, ὁ ὁποῖος μὴ μπορῶντας νὰ καλλιεργήση τὴν ἄγονη γωνιὰ ποὺ τοῦ ἔλαχε γιὰ πατρίδα, στράφηκε στὴν συστηματικὴ καλλιέργεια τοῦ πνεύματός του. Καὶ σὲ ὅλη τὴν διάρκεια τῆς μακραίωνης ἱστορίας του μένει πιστὸς στὶς ἀρχές του, στὴν Παράδοσή του. Μπορεῖ οἱ ἱστορικές, πολιτικές, κοινωνικές, οἰκονομικὲς συνθῆκες νὰ ἄλλαξαν μὲ τὸ πέρασμα τοῦ χρόνου, ὅμως τὰ ἰδανικὰ καὶ οἱ ἀξίες του δὲν ἄλλαξαν. Ὁ σεβασμὸς στὴ θρησκεία του, ἡ ἀγάπη στὸ ὡραῖο, ὁ θαυμασμὸς στὸν ἠρωϊσμό, ἡ ἀφοσίωση στὴν πατρίδα, ἡ ἀγάπη στὴν ἐλευθερία καὶ τὴν πρόοδο σφραγίζουν διαχρονικὰ ὅλες τὶς σελίδες τῆς Ἱστορίας καὶ κάθε πνευματικό του δημιούργημα. Ἔτσι σὲ κάθε χρονικὴ στιγμὴ οἱ ἥρωές του ἀγωνίζονται γιὰ τὸ ὡραῖο, τὸ ἰδανικό, τὸ ἀνώτερο. Ἀπὸ τὸν Ἡρακλῆ καὶ τὸν Ἀχιλλέα ὡς τὸν Μέγα Ἀλέξανδρο καὶ τὸν Διγενῆ, ἀπὸ τὸν ἀρχαῖο Σπαρτιάτη μέχρι τὸν Κλέφτη στὰ χρόνια τῆς σκλαβιᾶς, ὅλοι ἦταν φορεῖς μιᾶς μακραίωνης Παράδοσης καὶ αὐτὴν ὑπερασπίζονταν μὲ κάθε θυσία. Ποτὲ δὲν τὴν διαπραγματεύτηκαν, ἀντίθετα ἔγιναν ἥρωες γιὰ χάρη της.

Ὁ ἠρωϊσμὸς πάντα καὶ αὐθόρμητα προκαλεῖ καὶ ἐξάπτει τὸν ὑμνωδό του. Γι' αὐτὸ καὶ οἱ ἥρωες κάθε ἐποχῆς ὑμνήθηκαν καὶ τραγουδήθηκαν ἀπὸ τὴν λαϊκὴ μοῦσα, ἀπὸ τὰ πανάρχαια χρόνια ὡς τὶς μέρες μας. Ὁ λαὸς μὲ τὸ ἀλάνθαστο αἰσθητήριό του ξεχώριζε, τιμοῦσε καὶ ἐξυμνοῦσε τὸν ἥρωα, τὸν γενναῖο, τὸν ἀκαταμάχητο, τὸν νικητή. Ἔβλεπε στὸ πρόσωπό του τὸν προστάτη του, τὸν γενναῖο ὑπερασπιστή του, ποὺ ἀποτελοῦσε ἐγγύηση γιὰ τὴν ζωή του, τὴν ἀσφάλειά του, τὴν εἰρήνη. Καὶ τὸν θαύμαζε τόσο, ὥστε στὴν συνείδησή του τὸν ἔπλαθε ὑπερφυσικό, γίγαντα, μοναδικό. Πλῆθος τραγούδια ἔπλασε ὁ λαός μας γιὰ ὅλους τοὺς ἥρωές του. Ἀκόμα καὶ στὶς μέρες μας, στὸν πόλεμο τοῦ 1940, ὅπως γράφει στὴν Ἱστορία τῆς Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας του ὁ Κ. Θ. Δημαράς, σὲ μιὰ ἐποχή, ὅπου ἡ λειτουργία τῆς γένεσης τοῦ Δημοτικοῦ Τραγουδιοῦ παρουσιάζει πλῆθος ἀναστολές, ἐβγῆκαν τέτοια τραγούδια...από ἀνόθευτη λαϊκὴ πηγή

Καὶ εἰς τὴν Ἤπειρον ἐκεῖ

θὰ κάμουν θαύματα οἱ Γραικοί,

θὰ δουλέψη τὸ ντουφέκι

σὰ βροντὴ κι ἀστροπελέκι.

Τέτοιο τραγούδι ἔπλασε ἕνας ἀγράμματος στρατιώτης στὰ 1940. Ἡ Ἑλληνικὴ Λογοτεχνία τῶν ἀρχαίων χρόνων ἔχει ὡς ἀφετηρία ἕνα σπουδαῖο ἔπος, τὴν Ἰλιάδα τοῦ Ὁμήρου. Καὶ τῶν νεώτερων χρόνων ἡ Λογοτεχνία ἀρχή της ἔχει τὸ ἔπος τοῦ Διγενῆ Ἀκρίτα.

Πρέπει νὰ γυρίσουμε 1000 (χίλια) περίπου χρόνια πίσω, στὸν 10ο μ.Χ αἰῶνα, γιὰ νὰ ἀνιχνεύσουμε τὶς ρίζες τῆς νεώτερης Λογοτεχνίας μας καὶ τοῦ νεώτερου πολιτισμοῦ μᾶς ἐν γένει. Καὶ τοῦτο, διότι αὐτὴ ἡ χρονικὴ περίοδος χαρακτηρίζεται ἀπὸ μεγάλες οἰκονομικὲς μεταβολὲς καὶ ἔντονες κοινωνικὲς ζυμώσεις, ποὺ ἐπηρέασαν καθοριστικὰ τὶς τύχες τῆς Μεγάλης Ρωμανίας καὶ βοήθησαν τὸν ραγδαῖα ἀναπτυσσόμενο Ἑλληνισμὸ νὰ συγκροτήση συνειδητὰ τὸν ἐθνικό του χαρακτῆρα καὶ νὰ δώση ἑνότητα καὶ καθαρὰ ἑλληνικὸ περιεχόμενο στὰ ἤθη καὶ ἔθιμά του, στὴν γλῶσσα του, στὴν πίστη του. Σ' αὐτὴν τὴν ἐποχὴ ἑπομένως πρέπει νὰ ἀναζητήσουμε τὶς ρίζες τῆς Νεοελληνικῆς κοινωνίας καὶ τοῦ πολιτισμοῦ. Καὶ ὅλες αὐτὲς οἱ μεταβολὲς ἔχουν τὸν ἀντίκτυπό τους στὴν Λογοτεχνία, ἡ ὁποία ἐκφράζει τὰ δεδομένα τῆς ἐποχῆς ὡς ὁ πιὸ πιστὸς καθρέφτης της.

Αὐτῆς τῆς ἐποχῆς χαρακτηριστικὰ λογοτεχνικὰ δημιουργήματα εἶναι τὰ Ἀκριτικὰ Τραγούδια, ἀπὸ τὰ ὁποῖα, σύμφωνα μὲ τὴν γνώμη τῶν περισσοτέρων φιλολόγων μελετητῶν τους, προῆλθε τὸ Ἔπος τοῦ Διγενῆ Ἀκρίτα.

(συνεχίζεται)

  • Προβολές: 2594