Γιάννη Βαρδακουλά: Στήν ἀπελευθέρωση τῆς Ναυπάκτου

18η Απριλίου 1829

τοῦ Γιάννη Βαρδακουλᾶ

Δημοσιεύουμε τμήματα τοῦ πανηγυρικοῦ λόγου τοῦ κ. Γιάννη Βαρδακουλά στήν ἐπέτειο τῆς Ἀπελευθέρωσης τῆς Ναυπάκτου ἀπό τούς Τούρκους. Τήν ὁμιλία διοργάνωσε ὁ Δῆμος Ναυπάκτου στήν Παπαχαραλάμπειο Αἴθουσα.

Ἡ ὁμιλία αὐτή ἔχει ἰδιαίτερη βαρύτητα, ἐκτός των ἄλλων, διότι ὁ κ. Γιάννης πρωτοστατεῖ γιά τήν ἀνάδειξη τῆς ἐπετείου αὐτῆς, πού λίγο πολύ ἔχει ξεχασθῆ ἀπό τούς Ναυπακτίους, ἴσως ἐπειδή ἐπισκιάζεται ἀπό τήν 25η Μαρτίου, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ πηγή ἔμπνευσης γιά ὅλον τόν μαθητικό, τουλάχιστον, κόσμο τῆς πόλης.

Σάν σήμερα, πρίν 173 χρόνια, τό χάραμα τῆς 18ης Ἀπριλίου τοῦ 1829, τμῆμα τοῦ τακτικοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ, ὑπό τόν συνταγματάρχη Βιέρη, ἀνηφόριζε τά καλντερίμια τοῦ Κάστρου τῆς πόλης μας γιά νά ὁλοκληρώση μέ τήν ἔπαρση τῆς σημαίας τήν ἀπελευθέρωσή της καί ὁλόκληρής της Ρούμελης, μετά τετρακόσια χρόνια σκλαβιᾶς...

«Αὐτό ἔγινε μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ» ἔγραψε ὁ Μακρυγιάννης «οἱ ξυπόλυτοι καί οἱ γυμνοί τα σπαθιά τῶν Τούρκων τά ντιμισκιά τά πῆραν αὐτῆνοι οἱ ὀλίγοι μέ τίς μαχαιροῦλες, τά φλωροκαπνισμένα τούς ντουφέκια, τά πῆραν μέ κεῖνα πού ἦταν δεμένα μέ σκοινιά, τούς πῆραν καί τούς ζαϊρέδες κι ὅλα τα ἀναγκαῖα του πολέμου». Τά πῆραν γιατί μέσα τους πρυτάνευε τό πνεῦμα τοῦ ἀγώνα καί τῆς θυσίας...

Αὐτή τήν μέρα οἱ Ναυπάκτιοι ἑορτάζουμε, πρέπει νά γιορτάζουμε τά ἐλευθέρια της πόλης μας, ἐλευθέρια πού θεμελίωσαν καί διηύρυναν τά ὅρια τοῦ νεώτερου ἑλληνικοῦ κράτους. Αὐτή ἀκριβῶς εἶναι ἡ ἰδιαίτερη τιμή, πού ἐπεφύλαξε ἡ Ἱστορία στή Ναύπακτο, αὐτή δέ τήν ἱστορία καί συμβολή ἔχουμε χρέος ἱερό νά διαφυλάξουμε καί νά μεταλαμπαδεύσουμε στίς νέες γενιές, βαθαίνοντας καί διευρύνοντας τήν αὐτοσυνειδησία τους...

Στήν ἐπαναστατική αὐτή ἀνάταση δέν ὑστέρησε ἡ Ναύπακτος καί ἡ γύρω περιοχή της, ἐμπνεόμενες καί καθοδηγούμενες ἀπό τό πνεῦμα τῆς Φιλικῆς Ἑταιρείας, πού μεταλαμπάδευσε ἀπό τό Πατριαρχεῖο ὁ ἡγούμενος Δαμιανός ὡς «ἀπόστολος τῆς ἐλευθερίας», καί ἡ ὁποία ἐπαναστατική δράση γενικεύτηκε εὐθύς μέ τόν δισυπόστατο γιά τούς Ἕλληνες Εὐαγγελισμό τῆς 25ης Μαρτίου 1821...

Μέ τήν ἔναρξη τῆς Ἐθνεγερσίας, ἡ προσωρινή ἐπαναστατική κυβέρνηση ἐκτιμοῦσε ὅτι ἡ Ναύπακτος μέ τό Κάστρο της, ἦταν στρατηγικό κλειδί στήν εὐρύτερη περιοχή –ἐκτίμηση πού ἐπαναβεβαίωνε τήν ὁμόλογη γνώμη καί τῶν Ἐνετῶν παλαιότερα καί τῶν Ὀθωμανῶν μεταγενέστερα ὅπως αὐτή ἔχει ἀποτυπωθεῖ ἀπό τούς ἱστορικούς' διότι μέ ἐλεύθερη τήν πόλη μας, προστατευόμενη μάλιστα ἀπό τά φρούρια τοῦ Ρίου καί Ἀντιρρίου, ὁ Κορινθιακός, ὁ Πατραϊκός καί τό Ἰόνιο θά ἤσαν ἀπροσπέλαστα γιά τόν ὀθωμανικό στρατό καί στόλο...

Ἡ ἀνάγκη ἀπελευθέρωσης τῆς Ναυπάκτου ἀποσχολοῦσε καί τήν πολιτική καί τήν στρατιωτική ἡγεσία...

Τό 1828 λαμβάνουν χώρα σπουδαία γεγονότα γιά τό μέλλον τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Στίς 3 Ἀπριλίου 1827 ἡ Ἐθνική Συνέλευση τῆς Ἐπιδαύρου ἐξέλεξε Κυβερνήτη τόν Ἰωάννη Καποδίστρια, ὁ ὁποῖος ἀποβιβάστηκε στήν Αἴγινα στίς 6 Ἰανουαρίου 1828. Πρίν ἀκόμη ἔλθει στήν Ἑλλάδα, ἀναφερόμενος μέ τό ὑπόμνημά του τῆς 3ης Ὀκτωβρίου 1827 στά ἱστορικά δίκαιά της Ἑλλάδας, ἔγραφε: «Τά ὅρια τῆς Ἑλλάδος ἀπό τεσσάρων μέν αἰώνων, διεγράφησαν ὑπό δικαιωμάτων, τά ὁποῖα οὔτε ὁ χρόνος, οὔτε αἵ πολύμορφοι συμφοραί, οὔτε ἡ δορυκτησία οὐδέποτε ἴσχυσαν νά παραγράψωσι, διεγράφησαν δέ ἀπό τοῦ 1821 διά τοῦ αἵματος τοῦ χυθέντος εἰς τάς σφαγᾶς τῶν Κυδωνιῶν, τῆς Κύπρου, τῆς Χίου, τῆς Κρήτης, τῶν Ψαρῶν, τοῦ Μεσολογγίου καί τάς πολυαρίθμους ναυμαχίας τέ καί πεζομαχίας, ἐν αἶς ἐδοξάσθη τό γενναῖον τοῦτο Ἔθνος...». Ἐν ὄψει, λοιπόν, τῆς κυοφορούμενης ἀνεξαρτησίας τοῦ νέου ἑλληνικοῦ κράτους, καί τοῦ μελετώμενου καθορισμοῦ τῶν ὁρίων του στόν Ἰσθμό τῆς Κορίνθου, μόλις ὁ Καποδίστριας ἔφτασε στήν Ἑλλάδα ἀξίωσε ἀπό τούς στρατιωτικούς ἐπαναστατική δραστηριοποίηση στή Στερεά γιά τήν ἀπελευθέρωσή της ἀπό τά ἐχθρικά στρατεύματα, ὥστε νά εὑρεθοῦν πρό τετελεσμένων γεγονότων οἱ «προστάτιδες δυνάμεις». Κυριότερη βάση τῶν Ὀθωμανῶν, πού ἐπιμαρτυροῦσε τήν κατοχή τῆς Ρούμελης, ἦταν ἡ Ναύπακτος λόγω τῆς στρατηγικῆς της θέσης καί τοῦ ἀπόρθητου κάστρου της...

Ἔτσι, ἐκστρατευτικό σῶμα ὑπό τήν ἀρχηγία τοῦ Κίτσου Τζαβέλλα ἄρχισε τήν ἐκστρατεία στή Ρούμελη, καθ’ ὅλη δέ τήν διάρκεια τοῦ χειμώνα 1828-1829, ὑπό τίς πλέον δραματικές συνθῆκες, ἀναπτύσσονται ἐκκαθαριστικές ἐπιχειρήσεις, γιά νά ἐπιβεβαιωθῆ δέ ὁ ἔλεγχος καί ἡ κατοχή τῆς Ρούμελης ἀπό τίς ἑλληνικές δυνάμεις, ἀποφασίζεται ἡ πολιορκία τῆς Ναυπάκτου...

Στίς 8 Ἀπριλίου 1829 φθάνει πρό τῆς Ναυπάκτου μέ τό πλοῖο «Ἑρμῆς» ὁ Κυβερνήτης καί διαπεραιώθηκε στό δίκροτο «Ἑλλάς» τοῦ Μιαούλη, ὑπό τίς χαιρετιστιστήριες βολές τοῦ στόλου καί τῆς ρωσικῆς φρεγάτας «Ἑλένη». Στίς 10 Ἀπριλίου ἐπισκέφθηκε, στή ρωσική φρεγάτα, τόν Κυβερνήτη, ὡς ἀπεσταλμένος τοῦ φρούραρχου Ναυπάκτου Κιόρ Ἰμπραήμ Πασᾶ, ὁ Ἀχμέτμπεης, γιά νά τόν συγχαρῆ, καί μέ τήν εὐκαιρία αὐτή τοῦ ἐζήτησε ὀλιγοήμερη ἀνακωχή, πού ἔγινε δεκτή ἀπό τόν Κυβερνήτη, ὁ ὁποῖος πρόβαλε στόν Ἀχμέτμπεη συνθήκη παράδοσης καί ἀνεχώρησε γιά τήν Βοστίτζα.

Ἔτσι μέ τήν μεσολάβηση καί πάλι τοῦ Ἰωάννη Παπαρρηγόπουλου, ὑπογράφηκε ἡ συνθήκη τῆς παράδοσης, στήν ὁποία, μεταξύ των ἄλλων ὁρίζονται:

Ὁ Ἐνδοξότατος Ἰμπραήμ πασσᾶς ἀρχηγός τῆς Ναυπάκτου, ὁ Ἐκλαμπρότατος Ἰζλάμπεης καί οἱ λοιποί Μπέιδες καί ἀγάδες τῆς φρουρᾶς τοῦ εἰρημένου Κάστρου εὑρισκόμενοι στενά πολιορκημένοι ἀπό περίπου τεσσαράκοντα ἡμέρας καί διά ξηρᾶς καί διά θαλάσσης ἐστερημένοι ὅλων των ἀναγκαίων καί μή ἔχοντας ἐλπίδα βοηθείας τινός διά νά φυλάξωσι περαιτέρω τό εἰρημένον φρούριον ἀπεφάσισαν νά δεχθῶσι τάς προτάσεις, τάς ὁποίας ἀπ’ ἀρχῆς τῆς πολιορκίας τούς εἶχε προβάλει ὁ πληρεξούσιος τοποτηρητής τοῦ Κυβερνήτου τῆς Ἑλλάδος.

Ἐπ’ αὐτῶ τούτω ὁ ἔνδοξος πασσᾶς μετά τῶν λοιπῶν Μπέϊδων ἔδωκαν τήν πληρεξουσιότητα (τῶν) ταύτην εἰς τόν Ἔκλαμπρον Γγέντζ Ἀχμέτ μπέην, ὁ ὁποῖος ἐσυμφώνησε μετά τοῦ πληρεξουσίου τοποτηρητοῦ.

Ἀπό τῆς σήμερον αἵ πολεμικαί πράξεις θέλουν παύσει καί ἀπό τά δύο μέρη. Τά ἑλληνικά στρατεύματα θέλουν μείνει εἰς τάς θέσεις καί ταμπούρια, ὅπου ἤδη εὑρίσκονται. Θέλει εἶσθαι συγχωρημένον εἰς τούς Ὀθωμανούς νά ἐξέρχονται ἀπό τό φρούριον ἕως εἰς τά μνημεῖα. Πάσα ἀνταπόκρισις μεταξύ της φρουρᾶς καί τοῦ στρατοπέδου θέλει γίνεσθαι διά θαλάσσης.

Συμφωνεῖται, ὅτι τακτικά ἀπό τάς εἴκοσι μίαν ἕως εἰς τάς εἴκοσι δύο Ἀπριλίου θέλει λάβει ἀρχήν ἡ εὐκαίρωσις τῆς Ναυπάκτου.

Τά ἑλληνικά τακτικά στρατεύματα θέλουν εἰσέλθει τήν εἰκοστήν τρίτην εἰς τήν Ἀκρόπολιν ὀνομαζομένην Ἰτζ-καλέ...

Ὑπό τήν πίεση τῶν γεγονότων αὐτῶν, ὁ συνταγματάρχης Βιέρης, ἐπικεφαλῆς τακτικοῦ στρατοῦ ὕψωσε στίς 18 Ἀπριλίου τήν σημαία στήν κορυφή τοῦ Κάστρου, σφραγίζοντας ἔτσι τήν ἀπελευθέρωση τῆς πόλης ἀπό τόν ὀθωμανικό ζυγό...

Ὁ πληρεξούσιος τοποτηρητής Αὐγουστίνος Καποδίστριας χαιρέτησε τήν ἀπελευθέρωση τῆς Ναυπάκτου μέ τήν ἀκόλουθη διακήρυξη:

«Κυματίζει ἡ Ἑλληνική Σημαία εἰς τήν ἀκρόπολιν τῆς Ναυπάκτου καί τό σεμνόν του Σταυροῦ σημεῖον μετά παρέλευσιν ἤδη 140 ἐτῶν ἀνυψώθη πάλιν εἰς τά ὑψηλά τείχη.
Στρατιῶται! Ἡ νεύσις τοῦ Θεοῦ, ἡ φωνή τῆς πατρίδος καί ἐκείνη τοῦ Κυβερνήτου σᾶς προσκαλοῦν εἰς νέους ἀγώνας. Ἀκούσατε τήν φωνήν ταύτην καί συνδράμετε προθύμως καί μέ τήν ὁποίαν χαρακτηρίζεσθε γενναιότητα εἰς τήν ἐκτέλεσιν τῶν χρεῶν σᾶς διά νά ἀπολαύσητε μετ’ ὀλίγον τούς καρπούς τῶν πόνων σας»...

Ὁ Κυβερνήτης Ἰωάννης Καποδίστριας καί ὁ τοποτηρητής Αὐγουστίνος Καποδίστριας, ἐπικυρώνοντας τήν ἱκανοποίησή τους γιά τήν ἀπελευθέρωση τῆς Ναυπάκτου, πού εὐνοοῦσε τό σχέδιο μετάθεσης τῶν ὁρίων τοῦ νέου ἑλληνικοῦ κράτους βορειοτέρα, κατέθεσαν οἰκονομική ἐνίσχυση γιά τήν ἀνέγερση τοῦ ναοῦ τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, πού ἄρχισε τό 1830 καί ἐχάρισαν στόν Ἅγιο Δημήτριο τίς καμπάνες, πού δυστυχῶς ὁ γλυκόλαλος ἦχος τούς ἔχει μείνει ἀνάμνηση...

Τόν Ἰανουάριο τοῦ 1830 ἔγινε στήν πόλη μᾶς ὁ ἑορτασμός τῆς ἀπελευθέρωσής της καί τῆς ἑορτῆς τοῦ Κυβερνήτη. Τό πρωΐ τῆς ἡμέρας αὐτῆς ἐσήμαναν «ὁ ἦχος τῶν κωδώνων καί ὁ βόμβος τῶν πυροβόλων»' στήν πάνδημη δοξολογία στό ναό τοῦ Ἁγίου Δημητρίου παραβρέθηκαν ἀκόμη ὁ πληρεξούσιος Τοποτηρητής, ὁ Ἀνδρέας Μιαούλης, ὁ προσωρινός διοικητής τῆς Ναυπάκτου, οἱ πολιτικοί ὑπάλληλοι, οἱ ἀξιωματικοί καί στρατιῶτες, πού ἔφτασαν στήν ἐκκλησία «προπορευομένου τοῦ πεζικοῦ του Γ' τάγματος τῆς γραμμῆς καί τῆς μουσικῆς», ὅπου «ἐφέρθη καί ἡ σημαία τοῦ Μεσολογγίου» δῶρο τοῦ γαλλικοῦ φιλελληνικοῦ κομιτάτου, μέ πομπή «ἡγουμένων τῶν Ν. Τζαβέλλα καί Δ. Δαγκλή». Μετά τήν λειτουργία, κατά τά δημοσιεύματα τῆς γενικῆς ἐφημερίδας τῆς Ἑλλάδος, ἔγινε συνάθροιση στήν ἀγορά τῆς πόλης μέ κυκλική παράταξη ὅλων των στρατευμάτων, τήν σημαία τοῦ Μεσολογγίου, τίς σημαῖες τῶν ταγμάτων, τούς ἱερεῖς, τόν προσωρινό ἀρχηγό τῶν ἐλαφρῶν ταγμάτων, Κ. Τζαβέλλα, τόν διοικητή Ι. Μελά καί τούς ὑπαλλήλους. Ἐπακολούθησε παρέλαση τοῦ τακτικοῦ ὑπό τόν Σονιέ σώματος, τοῦ Ἅ' ἐλαφροῦ τάγματος ὑπό τόν ταγματάρχη Φωτομάρα καί τοῦ ΙΗ' ὑπό τόν Ἰωάννη Φαρμάκη, δύο λόχων ὑπό τόν Καραμπίνη καί τοῦ σώματος τοῦ ὑπονομοποιοῦ Κώνστα. Μετά τήν παρέλαση ἀντήχησαν 21 κανονιοβολισμοί καί τό ἑσπέρας ὅλη ἡ πόλη, στολισμένη παντοῦ μέ δάφνες καί μυρσίνες, φωταγωγήθηκε...