Skip to main content

Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Τὸ γονιδίωμα καὶ ἡ παράδοση

Πρωτοπρεσβύτερου π. Θωμᾶ Βαμβίνη

Ἡ ὁλοκλήρωση τῆς χαρτογράφησης τοῦ ἀνθρώπινου γονιδιώματος δημιούργησε μιὰ ἔκπληξη, ἡ ὁποία ἔδωσε ἀφορμὴ γιὰ ποικίλα σχόλια, κυρίως ἀντιρατσιστικά. Ἀνακοινώθηκε ὅτι, ἀνεξάρτητα ἀπὸ φυλή, φύλο καὶ χρῶμα, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἔχουμε κατὰ 99,99% τὸ ἴδιο DNA. Δὲν θὰ σταθῶ στὰ αὐστηρῶς ἐπιστημονικὰ δεδομένα (δὲν εἶμαι εἰδικὸς γι’ αὐτά), ἀλλὰ θὰ ἀσχοληθῶ μὲ ἕνα ἄρθρο τοῦ Ι. Κ. Πρετεντέρη, τὸ ὁποῖο, ὅπως πιστεύω, ἐκφράζει τὸν γενικότερο δημοσιογραφικὸ ἀντίκτυπο, ποὺ εἶχε ἡ ἀνακοίνωση τῶν γενετιστῶν. Οἱ δημοσιογραφικοὶ σχολιασμοὶ εἶναι ἕνας πολιτιστικὸς δείκτης, ποὺ δείχνει τὴν ἔνταση τῆς σύγκρουσης τῶν διαφόρων ἀπόψεων καὶ ἰδεῶν ποὺ ὑπάρχουν ἢ προσπαθοῦν νὰ εἰσβάλουν μέσα στὴν κοινωνία.

Ὁ σαρκαστικὸς τίτλος τοῦ ἄρθρου στὸ ὁποῖο ἀναφέρομαι εἶναι: “Παπούα κατὰ 99,99%” (Βῆμα 18-2-2001). Σὲ αὐτό, ὁ συνήθως καυστικός, ἀλλὰ καὶ κάποτε πολὺ εὔστοχος Ι. Κ. Πρετεντέρης, μὲ ἀφορμὴ τὴν ἀποκρυπτογράφηση τοῦ γονιδιώματος, γράφει: “Ἐμένα αὐτὸ ποὺ κυρίως μὲ ξετρέλανε, μὲ ἄφησε κυριολεκτικὰ μὲ τὸ στόμα ὀρθάνοιχτο εἶναι ἡ ἐπιστημονικὴ καὶ ἀδιαμφισβήτητη ἀπόρριψη ὅλων των ρατσιστικῶν ἢ ἐθνικιστικῶν ἠλιθιοτήτων ποὺ κυκλοφοροῦσαν ἀνάμεσα μας”. Στὴ συνέχεια φέρνοντας στὴν μνήμη τοῦ τὶς ἀπόψεις πρώην προέδρου τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας, ὁ ὁποῖος μιλοῦσε μὲ ὑπερηφάνεια γιὰ “τὸ ἄαα τῶν Ἑλλήνων”, μᾶς πληροφορεῖ ὅτι τὸ ἄαα τοῦ “ἀκραιφνούς” αὐτοῦ Ἕλληνα “εἶναι κατὰ 99,99% ἀπολύτως ὅμοιο μὲ τὸ ἄαα τοῦ τελευταίου πρώην φυλάρχου τῶν Παπούα τῆς Νέας Γουινέας ἢ τῶν Αὐστραλῶν Ἀβοριγίνων”. Καὶ ἀναρωτιέται “καβαφικά”: “Καὶ πῶς θὰ ζήσουμε τώρα χωρὶς τὴ βιολογικὴ ἀνωτερότητα τῆς φυλῆς; Ποῦ θὰ στηρίξουμε τὴν ὑποδεέστερη φυλετικὴ θέση τῶν Σκοπιανῶν, τῶν Ἀλβανῶν, τῶν Τούρκων;”.

Μέχρι ἐδῶ, ἂν ἑξαιρέσουμε τὸ ὕφος τοῦ λόγου –γιὰ τὸ ὁποῖο ὑπάρχουν σοβαρὲς ἀντιρρήσεις– δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ διαφωνήση μὲ τὸ περιεχόμενο τῶν γραφομένων ἀπὸ τὸν Ι. Κ. Πρετεντέρη. Στὴ συνέχεια, ὅμως, τοῦ ἄρθρου τοῦ δημιουργοῦνται κάποια ἐρωτηματικά. Συνεχίζοντας, λοιπόν, μὲ εἰρωνικὴ διάθεση τὰ ἐρωτήματα ποῦ δημιουργεῖ σὲ μιὰ ἑλληνοκεντρικὴ ρατσιστικὴ συνείδηση ἡ ἀποκρυπτογράφηση τοῦ γονιδιώματος, γράφει: “Πῶς νὰ πείσουμε ὅτι ἐμεῖς εἴμαστε ἀνώτεροι, ὅταν τελικῶς ἀποδεικνυόμαστε ἴσοι;... Τὸ χτύπημα βεβαίως εἶναι βαρύ. Διότι ὄχι μόνο δὲν εἴμαστε καλύτεροι ἢ ἀνώτεροι ἀλλὰ καὶ διότι δὲν μποροῦμε ποτὲ νὰ γίνουμε”.

Μιὰ πρώτη παρατήρηση εἶναι, ὅτι οἱ ἀπόψεις τοῦ Ι. Κ. Πρετεντέρη θεμελιώνονται σὲ μιὰ μηχανιστικὴ ἀντίληψη γιὰ τὸν ἄνθρωπο καὶ τὴν κοινωνία του. Θεωρεῖ ὅτι δὲν μποροῦμε ποτὲ νὰ γίνουμε “καλύτεροι” ἢ “ἀνώτεροι” ἀπὸ ἄλλους, ἐπειδὴ κατὰ 99,99% ἔχουμε ὅλοι τα ἴδια γονίδια. Εἶναι σὰν νὰ παραδέχεται ὅτι “ἐμεῖς εἴμαστε τὰ γονίδια μας”, τὸ ἀντίθετο, δηλαδή, ἀπὸ αὐτὸ ποὺ εἶχε πεῖ κάποτε ὁ Umberto Eco, ὁ ὁποῖος, μέσα στοὺς πρώτους ἐνθουσιασμοὺς γιὰ τὴν ἀποκρυπτογράφηση τοῦ γονιδιώματος, τονίζοντας τὴν ἐλευθερία τοῦ προσώπου ἀπέναντι στὴν βιολογικὴ συγκρότηση τοῦ ἀνθρώπου, εἶχε πεῖ, ὅτι “ἐμεῖς δὲν εἴμαστε τὰ γονίδια μας”, δὲν εἴμαστε, δηλαδή, ἁπλὰ καὶ μόνο βιολογικὲς μονάδες. Στὸ ἄρθρο τοῦ κ. Πρετεντέρη ἡ ἐλευθερία τοῦ προσώπου ὑποτάσσεται στὴ βιολογία. Πρὸς τὸ τέλος, βέβαια, ἀφήνει κάποιο παράθυρο γιὰ νὰ ἀναπνεύση κάπως ὁ ἄνθρωπος, γράφοντας: “τὰ ἔθνη, οἱ λαοὶ καὶ οἱ ἄνθρωποι ποὺ δὲν θὰ εἶναι πλέον ἄξιοι ἐκ γενετῆς ὀφείλουν ἐφεξῆς νὰ τεκμηριώνουν τὴν ἀξιοσύνη τοὺς ἐμπράκτως.... Ἄντε τώρα νὰ ἀποδείξεις ὅτι ὁ κόσμος δὲν χρωστάει στὴν Ἑλλάδα γι’ αὐτὸ ποὺ ὑπῆρξε ἀλλὰ μόνο γι’ αὐτὸ ποὺ ἀξίζει”. Ἐδῶ ὑπάρχει μιὰ ὑποψία ἐλευθερίας, ὄχι ὅμως ἐπαρκῶς τονισμένη, ἀφοῦ δὲν μᾶς ἀπελευθερώνει ἀπὸ τὴν φυλακὴ τῶν βιολογικῶν ὁρίων. Αὐτὰ ποὺ γράφει γιὰ μᾶς τοὺς Ἕλληνες, ἰσχύουν τὸ ἴδιο καὶ “γιὰ τοὺς Αὐστραλοὺς Ἀβορίδες ἢ γιὰ τοὺς Παπούα τῆς Νέας Γουινέας”, ἀφοῦ κατὰ 99,99% ἔχουμε τὸ ἴδιο γονιδίωμα. Ο Ι. Κ. Πρετεντέρης, ἐκτός του ὅτι φυλακίζει τὴν ἐλευθερία στὴν Βιολογία, ἐκμηδενίζει τὴν σημασία τῆς ἱστορίας καὶ τῆς παράδοσης.

Πιστεύω ὅτι ἡ χαρτογράφηση τοῦ γονιδιώματος ἔδειξε ἀπὸ τὴν μιὰ μεριὰ τὴν μεγάλη σημασία τῆς ἐλευθερίας τοῦ προσώπου καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη τὸν καθοριστικὸ ρόλο τῆς παράδοσης. Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἴμαστε γενετικὰ ἴδιοι, ὅμως ὑπάρχουν τεράστιες διαφορὲς στὴν ἐξέλιξη καὶ τὴν πρόοδο τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν κοινωνιῶν. Αὐτὸ ἀποδεικνύει ὅτι τὸ πρόσωπο –ἡ ἐλευθερία τοὺ– δὲν καθορίζεται ἀπὸ τὸ γονιδίωμα. Ἐπίσης, ἡ ὕπαρξη τῶν πολιτιστικῶν διαφορῶν, οἱ ὁποῖες ἔχουν ἐπιπτώσεις στοὺς ρυθμοὺς καὶ στὴν ποιότητα ἐξέλιξης τῶν κοινωνιῶν, δείχνει τὴν σημασία τῆς παράδοσης ἑνὸς τόπου καὶ ἑνὸς λαοῦ, ἡ ὁποία δημιουργήθηκε ἀπὸ χαρισματικοὺς προπάτορες. Αὐτό, βέβαια, ποὺ κατάφερε νὰ ἐπιβεβαιώση ἡ Βιολογία στὶς μέρες μᾶς –ἐνῶ παλαιότερα μὲ τὴν εὐγονικὴ ὑπέθαλπε ἐθνικιστικὰ καὶ ρατσιστικὰ ὄνειρα– ἡ Ἐκκλησία τὸ τονίζει αἰῶνες τώρα. Εἴμαστε ὅλοι πλασμένοι “κατ’ εἰκόνα Θεού”. Τὸ “κατ’ εἰκόνα” εἶναι τὸ ἴδιο σὲ ὅλους τους ἀνθρώπους. Δὲν ὑπάρχουν ἐκ φύσεως καλοὶ καὶ ἐκ φύσεως κακοί, δὲν ὑπάρχουν προορισμένοι γιὰ τὸν παράδεισο καὶ οἱ προορισμένοι γιὰ τὴν κόλαση, ὅπως δὲν ὑπάρχουν ἐκ φύσεως ἄρχοντες καὶ ἐκ φύσεως ἀρχόμενοι. Ἡ φύση τῶν ἀνθρώπων εἶναι κοινὴ καὶ καλή. Αὐτὸ ποὺ διαιρεῖ τὴν φύση εἶναι ἡ γνώμη. Εἶναι ἡ ἐλευθερία τῆς ἐπιλογῆς, ἡ ὁποία μπορεῖ νὰ κινηθῆ θετικὰ καὶ νὰ ὁδηγήση τὸν ἄνθρωπο –σὲ κοινωνία καὶ σχέση μὲ τὸν Θεὸ– σὲ μιὰ ἀνώτερη σφαίρα ὑπάρξεως, ἀλλὰ μπορεῖ νὰ κινηθῆ καὶ ἀρνητικὰ καὶ νὰ ἀχρειώση τὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη.

“Εμείς δὲν εἴμαστε τὰ γονίδια μας”. Ἔχουμε ἐλευθερία. Ἔχουμε παράδοση. Εἰδικὰ ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι Ἕλληνες ἔχουμε μιὰ παράδοση πολὺ ἰσχυρὴ καὶ πλούσια, μέσα στὴν ὁποία –μαζὶ μὲ πολλὰ θαυμαστὰ καὶ μεγάλα– ὑπάρχει τὸ ἄρωμα τῆς χριστιανικῆς ταπείνωσης καὶ ἡ συμπάθεια ἀκόμη καὶ γιὰ τὴν ἀσημότερη λογικὴ ἢ ἄλογη ὕπαρξη. Μιὰ συμπάθεια ποὺ δὲν χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὸν ὑπεροπτικὸ οἶκτο, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ἀγάπη, ἡ ὁποία τοποθετεῖ πάντα τὸν ἑαυτό της στὴν τελευταία θέση. Τὸ ὅτι μποροῦμε νὰ αἰσθανόμαστε ἀκόμη καὶ χειρότεροι ἀπὸ τὸ τελευταῖο μέλος τῆς φυλῆς Παπούα, χωρὶς νὰ προσβάλλεται ἡ ἀξιοπρέπειά μας, ἀλλὰ καὶ τὸ νὰ τοποθετοῦμε τὸν ἑαυτὸ μᾶς “ὑπὸ κάτω πάσης της κτίσεως”, μᾶς τὸ διδάσκει καὶ μᾶς τὸ ἐμπνέει ἡ φιλοκαλικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, ἡ ὁποία μᾶς κάνει νὰ εἴμαστε ρεαλιστές, ταπεινοί, ἀλλὰ καὶ ἐμπνευσμένοι. “Είμαστε –βιολογικὰ– μιὰ χώρα ὅπως ὅλες οἱ ἄλλες, ἕνας λαὸς ὅπως ὅλοι οἱ ἄλλοι, μὲ τὶς δεξιότητες καὶ μὲ τὶς ἀδεξιότητές μας. Μὲ τὰ καλά μας καὶ τὰ στραβὰ μας”, ἀλλὰ καὶ μὲ μιὰ πλούσια παράδοση, ποὺ δημιούργησαν οἱ προπάτορές μας. Ἡ ἀνακοίνωση τῶν γενετιστῶν ἐμμέσως μᾶς ὑπενθυμίζει, ὅτι πρέπει νὰ χαιρόμαστε γι’ αὐτούς, νὰ αἰσθανόμαστε μέσα μας εὐγνωμοσύνη. Καὶ τὸ σημαντικότερο, χωρὶς κομπορρημοσύνη, μὲ προσωπικὴ δουλειά, ἔμπνευση καὶ πίστη, νὰ προσπαθοῦμε νὰ τοὺς μοιάσουμε.

ΕΠΙΚΑΙΡΟΙ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΙ

  • Προβολές: 2781