Διάκριση νοῦ καί λογικῆς

Ὁταν ταυτίζωνται οἱ ὅροι νοῦς-νοημοσύνη καί λογική, τότε δημιουργοῦνται πολλά προβλήματα στήν ὀρθόδοξη θεολογία καί στήν σχέση της μέ τήν ἐπιστήμη.

Ἐπειδή στήν ὀρθόδοξη θεολογία γίνεται διάκριση μεταξύ τοῦ νοῦ καί τῆς λογικῆς καί κατ’ ἐπέκταση τῆς νοημοσύνης καί τῆς λογιοσύνης, γι’ αὐτό δέν συγκρούεται ἡ θεολογία μέ τήν ἐπιστήμη. Γνωρίζουμε ἀπό ὅλη τήν ὀρθόδοξη παράδοση ὅτι ὁ ἄνθρωπος μέ τόν νοῦ-νοερά ἐνέργεια τῆς ψυχῆς πού καθαίρεται καί φωτίζεται ἔρχεται σέ γνώση τοῦ Θεοῦ, μετέχει τῆς ἀκτίστου δόξης τοῦ Θεοῦ, ἐνῶ μέ τόν λόγο-λογική ἐνέργεια ἔρχεται σέ σχέση μέ τήν κτίση, διερευνᾶ τήν κτίση καί ἀποκτᾶ γνώση τοῦ ἐπιστητοῦ κόσμου καί ἔτσι ἀναπτύσσεται ἡ ἐπιστήμη. Ἄρα δέν ὑπάρχει σύγκρουση μεταξύ θεολογίας καί ἐπιστήμης, ἀφοῦ κάθε μιά χρησιμοποιεῖ διαφορετική μεθοδολογία.

Ἀντίθετα, ἡ σχολαστική θεολογία τῆς Δύσεως (11ος -13ος αἰώνας) ταύτισε τόν νοῦ μέ τόν λόγο, ἔχει ἑνιαία μεθοδολογία γνώσης καί γι’ αὐτό ἔφθασε στήν σύγκρουση μεταξύ μεταφυσικῆς καί ἐπιστήμης, κατά τήν περίοδο τοῦ διαφωτισμοῦ.

Μέ αὐτήν τήν ἔννοια εἶναι ἀπαραίτητο σήμερα νά γίνεται διάκριση μεταξύ νοημοσύνης καί εὐφυΐας-λογικῆς, ὥστε οὔτε νά ἀγνοοῦμε τόν τρόπο ἐπικοινωνίας μέ τόν Θεό οὔτε νά διακρινόμαστε γιά μιά «μονοδιάστατη» ἀνθρώπινη καί κοινωνική ζωή. Ὁ ἄνθρωπος ζῆ σέ ἕναν αἰσθητό κόσμο, χρησιμοποιεῖ τά στοιχεῖα τοῦ κόσμου, ἀλλά ἔχει ἀνάγκη νά ἱκανοποιῆ καί τήν νοερά ἐνέργειά του γιά νά ἔχη ἐπικοινωνία μέ τόν Θεό.

[…]

Ἐπειδή, ὅμως, ἐπικράτησε νά κάνουμε λόγο γιά τεχνητή νοημοσύνη ἀντί τεχνητή εὐφυΐα, γι᾽ αὐτό πρέπει τοὐλάχιστον ἐμεῖς οἱ θεολόγοι νά θέτουμε τόν ὅρο «τεχνητή νοημοσύνη» σέ εἰσαγωγικά καί νά ἑρμηνεύουμε ὅτι προσδιορίζεται ὡς τεχνητή εὐφυΐα, καί νά χρησιμοποιοῦμε παράλληλα τόν ὅρο τεχνητή εὐφυΐα, γιά νά διαχωρίζεται ἀπό τήν «πνευματική-ψυχική νοημοσύνη».

Ναυπάκτου Ἱεροθέου: Ἡ εἰκόνα τοῦ σύγχρονου κόσμου