Ἐπίκαιροι Σχολιασμοί: Φόβος, κοσμικότητα καί θρησκευτική συνείδηση

τοῦ Πρωτοπρεσβύτερου Θωμᾶ Βαμβίνη

Τό νέο τρομοκρατικό κτύπημα τῶν τζιχαντιστῶν στό Παρίσι, τό ὁποῖο κίνησε ὅλον τόν πολιτισμένο κόσμο σέ συμπαράσταση τῶν Γάλλων, ἔδειξε ταυτόχρονα τούς Εὐρωπαίους μέ σοβαρές πνευματικές καί πολιτιστικές ἀδυναμίες. Ἀποκάλυψε τήν ἔλλειψη θεμελίων ἱκανῶν νά ἀντέξουν σέ ἰσχυρές δονήσεις, σέ ἰσχυρούς κοινωνικούς καί πολιτισμικούς κραδασμούς.

Ὅταν γράφουμε αὐτά τά «ἀφοριστικά», δέν ἔχουμε ὑπόψη μας ὅλους τούς Γάλλους ἤ ὅλους τούς Εὐρωπαίους. Δέν ἔχουμε, γιά παράδειγμα, ὑπόψη μας τόν λαό πού συγκεντρώθηκε στήν Παναγία τῶν Παρισίων, προκειμένου νά προσευχηθῆ γιά τά θύματα τῶν τζιχαντιστῶν (εἴτε ἀπό ψυχολογικό φόβο, εἴτε ἀπό ὑποχρέωση στήν τήρηση κάποιων κοινωνικῶν τύπων, εἴτε ἀπό ἀληθινή ἀνάγκη προσφυγῆς στόν Θεό), οὔτε ἐπίσης ἔχουμε ὑπόψη μας τόν ἁπλό λαό, ὁ ὁποῖος μέσα σέ ἕνα αἱρετικό, ἑτερόθρησκο ἤ καί ἄθεο περιβάλλον διασώζει  τήν φυσική ἀνάγκη γιά κίνηση πρός τόν Θεό τῶν ὅλων. Δέν ἔχουμε, δηλαδή, ὑπόψη μας αὐτούς πού εἴτε ἀπό πεποίθηση, εἴτε ἀπό ψυχολογική ἀνάγκη διατηροῦν ἀνοιχτή τήν ὁδό καταφυγῆς πρός τόν Θεό τῶν πατέρων τους.

Σέ ὅσα γράφουμε ἔχουμε ὑπόψη μας κάποιους ἀπό τούς λεγομένους «πνευματικούς ἀνθρώπους» (συνήθως καλλιτέχνες, σκηνοθέτες, ἠθοποιούς), ἐπίσης ὁρισμένους ἀπό τούς πολιτικούς καί τούς ἀνθρώπους τῶν Μ.Μ.Ε., δηλαδή τούς ἀνθρώπους τῆς ἐπικαιρότητας, οἱ ὁποῖοι εἶναι (ἤ θεωροῦνται ὅτι εἶναι) διαμορφωτές τῆς κοινῆς γνώμης, ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι προβάλλουν τρόπους ζωῆς, διαχέουν σέ πλήθη ἀνθρώπων πολιτικές καί φιλοσοφικές ἰδέες, γενικά ἀπόψεις γιά τόν ἀνθρώπινο βίο καί τόν Θεό, διδάσκουν ἦθος (κάποιες φορές ἄηθες), δηλαδή ἀνοίγουν ἤ κλείνουν τούς πνευματικούς ὁρίζοντες τῶν ἀνθρώπων, ὅσων τέλος πάντων τούς ἀποδέχονται ἤ ὅσων ἁπλῶς ἀφήνονται, ἀπό ψυχική ἀδράνεια, σέ ἀνεξέλεγκτες ἐξωτερικές ἐπιδράσεις.

Οἱ ἀντιδράσεις καί οἱ δηλώσεις πολλῶν ἀπό τούς ἀνθρώπους τῆς ἐπικαιρότητας ἔδειξαν τούς Εὐρωπαίους στήν παγκόσμια σκηνή τῆς ἱστορίας ὡς ἀνθρώπους χωρίς πολιτιστικό βάθος, χωρίς κουλτούρα πού νά πηγαίνη πέρα ἀπό τήν ἐπιφάνεια τῆς ἐξωστρεφοῦς κοσμικῆς ζωῆς, τούς ἔδειξαν γυμνούς ἀπό Πνεῦμα. Τούς παρουσίασαν κομπορημονοῦντες, ἀλλά ἀνίκανους νά σπάσουν τό σκληρό κέλυφος τοῦ «κοσμικοῦ κράτους», μέσα στό ὁποῖο, σάν σέ κέλυφος χελώνας, μαζεύονται καί κρύβονται μαζί μέ ὅλους τούς ἀνομολόγητους μεταφυσικούς φόβους τους, μόλις τούς συμβῆ κάτι πού ταράζει τήν βέβηλη ἡσυχία τους, ὅπως ἀποδεικνύεται ἀπό πολλά ἀγχώδη δημοσιεύματα τῶν τελευταίων ἡμερῶν.

Θά ἐπιχειρήσουμε μιά μικρή ἀνάλυση τῶν παραπάνω συνοπτικῶν διατυπώσεων, γιατί τά τελευταῖα γεγονότα, τά ὁποῖα εἶναι βουτηγμένα μέσα σέ αἵματα ἀθώων, πρέπει νά τά ἀφομοιώσουμε σάν ἕνα πολύ σκληρό, ἀπροσδόκητο καί ἀνεπιθύμητο μάθημα. Ἄλλωστε, ὁ πολιτισμικά ἰσχυρός εἶναι ἱκανός ὅλα τά ἀπροσδόκητα καί ἀνεπιθύμητα γεγονότα νά τά μεταλλάσση σέ μαθήματα πείρας, τά ὁποῖα ἐπαναπροσδιορίζουν ἤ σταθεροποιοῦν τήν ἤδη ὑπάρχουσα στοχοθεσία τῆς ζωῆς.

Γιά νά «μαθητεύσουμε» στά γεγονότα πρέπει νά ξεκινήσουμε ἀπό τούς «πειράζοντες ἡμᾶς», δηλαδή ἀπό τούς φανατικούς ἰσλαμιστές πού δοκιμάζουν τήν ποιότητά μας καί ταράσσουν τήν ὑλιστική μακαριότητά μας. Ἀπέναντί μας βρίσκονται οἱ πιστοί ἑνός ψεύτικου θεοῦ, ὁ ὁποῖος μέ τό βιβλίο, τό ὁποῖο δῆθεν ἀπέστειλε ἀπό τούς οὐρανούς στόν κόσμο, δίνει μεταφυσικές διαστάσεις στήν σαρκική ἀπόλαυση καί ἱεροποιεῖ τό μίσος καί τόν πόλεμο, δηλαδή τόν φόνο, τήν μεγαλύτερη ἁμαρτία (γιά ἐμᾶς τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς) μετά τήν πτώση τοῦ Ἀδάμ καί τήν ἀποστασία ἀπό τόν ἀληθινό Θεό.

Ὁ ἀπαιδαγώγητος θυμός καί ἡ ἀτιθάσευτη ἐπιθυμία, μέσα στό πλαίσιο τῆς μουσουλμανικῆς πίστης, ἡ ὁποία τά ἱεροποιεῖ, δημιουργοῦν μάρτυρες πού σκορποῦν τόν θάνατο σέ ἀμέριμνους ἀνθρώπους, ἀλλά καί προσελκύουν στόν Ἰσλαμισμό πιστούς ἀπό τήν Εὐρώπη τῶν πέντε αἰσθήσεων καί τῆς ἐλευθερίας τῶν πάσης φύσεως ἀπολαύσεων. Καί ἐπειδή στήν Εὐρώπη τῆς Γαλλικῆς κουλτούρας καλλιεργεῖται καί ἡ ἐλευθερία τῆς ὕβρης τῶν ἱερῶν καί τῶν ὁσίων, οἱ Εὐρωπαῖοι προσήλυτοι στό Ἰσλάμ ἔχουν τήν αἴσθηση τῆς «πνευματικῆς» ἀνωτερότητας σέ σχέση μέ τούς ἀνίερους καί ἀνόσιους Εὐρωπαίους.

Καί ἐπί τοῦ προκειμένου: Μέ τήν καταμέτρηση τῶν θυμάτων τοῦ Παρισιοῦ ἄρχισαν νά ἀκούγονται σπασμωδικές κραυγές, ὅτι δῆθεν δέν φοβόμαστε, ὅτι δέν ἀλλάζουμε τίποτε, μένουμε αὐτό πού εἴμαστε. Ὡς θεμέλιο μάλιστα ὅλων αὐτῶν τῶν κραυγῶν διατυπωνόνταν ἡ κομβική θέση ὅτι δέν ἀλλοιώνουμε τήν κοσμικότητα τοῦ κράτους, οὔτε ὅμως πέφτουμε στήν παγίδα τῆς ἰσλαμοφοβίας.

Ὁ φόβος τοῦ θανάτου ἐκδηλωνόταν μαζί μέ τόν φόβο μή τυχόν καί φανῆ στά τραγικά γεγονότα ὁ ρόλος τῆς θρησκείας ἤ, τό σημαντικότερο, νά μή φανῆ ἡ ἀνάγκη τῆς μελέτης καί τῆς καλλιέργειας μιᾶς ὑγιοῦς θρησκευτικότητας.

Ἐκφραστική ὅλων τῶν παραπάνω ἦταν ἡ δήλωση τοῦ Ἱσπανοῦ πρωθυπουργοῦ Ραχόϊ, ὁ ὁποῖος εἶπε: «Ὅπως ὅλα τά ἀνθρώπινα ὄντα πού ὑπερασπίζονται τή ζωή, τήν ἐλευθερία καί τίς ἀνοικτές κοινωνίες, αἰσθανόμαστε πώς πληττόμαστε καί ἀπειλούμαστε ἀπ’ αὐτούς πού θέλουν νά καταστρέψουν τόν τρόπο ζωῆς πού ἔχουμε οἰκοδομήσει στή διάρκεια αἰώνων προόδου καί πολιτισμοῦ… Ποτέ δέν θά μπορέσουν νά μᾶς κάνουν νά ἀπαρνηθοῦμε τήν ἐλευθερία μας, τά δικαιώματά μας καί τόν τρόπο ζωῆς μας».

Καί στό ἐπιστέγασμα τῶν δηλώσεών του φάνηκε ὁ «ὑπόγειος» φόβος του γιά τήν θρησκεία. Εἶπε: «Δέν βρισκόμαστε ἀντιμέτωποι μέ ἕναν πόλεμο θρησκειῶν, ἀλλά μέ μιά μάχη ἀνάμεσα στόν πολιτισμό καί τή βαρβαρότητα». Δηλαδή, οἱ βάρβαρες τρομοκρατικές ἐπιθέσεις τῶν Ἰσλαμιστῶν, πού γίνονται ἐν ὀνόματι τοῦ Ἀλάχ ἐναντίον τῶν «πολιτισμένων Εὐρωπαίων», τῶν «σταυροφόρων», ὅπως λανθασμένα θεωροῦν οἱ Ἰσλαμιστές τούς σημερινούς Εὐρωπαίους, δέν δηλώνει ὅτι αὐτός ὁ πόλεμος ἔχει καί θρησκευτικό χαρακτήρα;

Μιά ἄλλη ἄποψη πού διατυπώθηκε, ἐκφραστική καί αὐτή τῶν παραπάνω, ἦταν ὅτι τά σημεῖα τά ὁποῖα χτύπησαν οἱ τζιχαντιστές στό Παρίσι θεωρήθηκαν συμβολικά, ὡς ἐκφραστικά τοῦ σύγχρονου εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ: τό στάδιο τοῦ ποδοσφαίρου, ὁ πολυχῶρος Μπατακλάν, μέ τήν συναυλία τοῦ ρόκ συγκροτήματος, τά καφέ καί τά ἐστιατόρια στό 10ο καί τό 11ο διαμέρισμα τοῦ Παρισιοῦ. Δηλαδή, τό ποδόσφαιρο, ἡ ρόκ μουσική, ὁ καφές καί τό φαγητό. Αὐτήν τήν πολύ στεγνή πολιτισμική ἄποψη, γιά νά γίνη κάπως πιό εὐχάριστα βρώσιμη, τήν βρήκαμε γαρνιρισμένη μέ τέχνη, διανόηση, ἐλευθερία ἔκφρασης καί ἀνοχή στήν διαφορετικότητα.

Γράφηκε, λοιπόν, ὅτι τά σημεῖα πού χτύπησαν οἱ τζιχαντιστές θεωρήθηκαν συμβολικά γιατί «εἶναι περιοχές ὅπου ζοῦν καί συχνάζουν πολίτες πού θεωροῦνται πιό “ἀνοιχτά μυαλά”, ὅπου ἡ ἐλευθερία τῆς ἔκφρασης, ἡ διανόηση καί οἱ καλές τέχνες ἀνθοῦν, ὅπου ὑπάρχει χῶρος γιά ἀνοχή, διαφορετικότητα, συνύπαρξη. Εἶναι γειτονιές μέ ἔντονη “ζωή” καί νυχτερινή διασκέδαση, φιλόξενες στίς νέες ἰδέες καί τήν καλλιτεχνική ἔκφραση» (arouraios.gr).

«Ὡραῖος» κόσμος ἐφηβικός. Παλιμπαιδισμός τῆς γερασμένης Εὐρώπης.

Ἀντί, λοιπόν, νά λέγονται ὅλα τά παραπάνω, τά ὁποῖα θυμίζουν κακοφτιαγμένο παιδικό θέατρο, πού ἀποκαλύπτει πανικό, θά πρέπει νά σκεφτοῦμε λίγο σοβαρότερα τά σχετικά μέ τήν κοσμικότητα τοῦ Κράτους, τό ὁποῖο ἐνῶ εἶναι θεσμοθετημένο μόνο στήν Γαλλία καί τήν Τουρκία, προβάλλεται ἀπό πολλούς ὡς τό ἰδανικό στό ὁποῖο πρέπει νά κατατείνουν ὅλα τά Εὐρωπαϊκά τοὐλάχιστον κράτη.

Ἐπί τοῦ προκειμένου ἔχουμε μιά παρατήρηση, τήν ὁποία θεωροῦμε σημαντική: Οἱ θιασῶτες τοῦ «κοσμικοῦ κράτους» προβάλλουν (ὑπέρ τῆς κοσμικότητάς του) τήν ἐλευθερία καί τήν ἴση μεταχείριση ὅλων τῶν θρησκειῶν, τίς ὁποῖες μετρατρέπουν σέ νομικά πρόσωπα ἰδιωτικοῦ δικαίου καί τίς ἐγκλωβίζουν στό «ἄβατο» τῶν ἀπόρρητων προσωπικῶν δεδομένων. Τό Κράτος γιά νά εἶναι ἴσο πρός ὅλες τίς θρησκεῖες δέν συνδέεται μέ καμμιά ἀπό αὐτές. Τό θέμα εἶναι ὅτι τήν δική του «κοσμικότητα» καί ἀθρησκία, κατά φυσική ἀκολουθία, τήν προβάλλει κατόπιν ὡς πρότυπο μέσω τῆς ἐλεγχόμενης ἀπό τό ἴδιο κρατικῆς παιδείας, μέ ἀποτέλεσμα νά μήν μπορῆ νά καλλιεργήση τήν φυσική θρησκευτικότητα τῶν νέων πολιτῶν του.

Τό σημειώνουμε αὐτό διότι ἔχουμε τήν πεποίθηση ὅτι τά τελευταῖα γεγονότα, πού τρομοκράτησαν τό Παρίσι καί τήν Εὐρώπη, δείχνουν ὅτι θά πρέπει νά ἐκδηλωθῆ -πανευρωπαϊκά- μιά ἰδιαίτερη μέριμνα γιά τήν «καλλιέργεια τῆς θρησκευτικῆς συνειδήσεως» καί γιά τήν αἴσθηση τοῦ ἱεροῦ καί τοῦ ὁσίου. Βέβαια, σ’ αὐτήν τήν καλλιέργεια παίζει σημαντικό ρόλο τό «θεολογικό ὑλικό» πού θά χρησιμοποιηθῆ, πράγμα πού ἀπαιτεῖ μιά ἐπιλεκτική «ἐπέμβαση» τοῦ Κράτους στίς θεολογίες τῶν διαφόρων θρησκειῶν, κάτι πού τό ἐξαναγκάζει νά λυθή λίγο ἀπό τήν ἀγκύλωση τῆς κοσμικότητάς του.

Γιά τό δικό μας, ὄχι κοσμικό πρός τό παρόν Κράτος, δίνει ἱκανοποιητικό ὑλικό γι’ αὐτήν τήν καλλιέργεια, ὁ σκοπός πού θέτει γιά τήν ἐκπαίδευση ὁ νόμος 1566/1985, ὁ ὁποῖος θέλει τούς μαθητές «νά ἐμπνέονται ἀπό ἀγάπη πρός τόν ἄνθρωπο, τή ζωή καί τή φύση καί νά διακατέχονται ἀπό πίστη πρός τήν πατρίδα καί τά γνήσια στοιχεῖα τῆς ὀρθόδοξης χριστιανικῆς παράδοσης»(ἄρθ. 1, παρ. 1α).

Ἀρκεῖ αὐτή ἡ διατύπωση νά παραμείνη στόν νόμο καί νά ἔχη πραγματικό ἀποτέλεσμα στίς αἴθουσες διδασκαλίας.