Ὁ Φθιώτιδος Δαμασκηνὸς (1914-1996)

Χαράλαμπου Χαραλαμπόπουλου

Κάθε ἄνθρωπος κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ζωῆς του πρέπει νὰ ἔχη ὡς πρωταρχικό του στόχο νὰ ἐκπληρώνη, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ μετερίζι στὸ ὁποῖο ἀγωνίζεται, τὸ καθῆκον πρὸς τὴν κοινωνία καὶ τοὺς συνανθρώπους του. Καὶ ὁ μακαριστὸς Μητροπολίτης Δαμασκηνός, τὸν ὁποῖο τιμᾶμε σήμερα, χωρὶς ὑπερβολὴ ἀναλώθηκε γιὰ τὸν ἄνθρωπο καὶ συνέβαλε στὴν ἁπάλυνση τοῦ ἀνθρώπινου πόνου.

Ἔτσι ἡ σημερινὴ τελετὴ δὲν εἶναι μιὰ ἁπλὴ τυπικὴ ἐνέργεια μιᾶς ὁμάδας ἀνθρώπων ποῦ εἶχαν τὴν πρωτοβουλία νὰ τιμηθῇ ἕνα ἐπιφανὲς πρόσωπο. Εἶναι ἡ αὐθόρμητη ἐκδήλωση τῆς ἠθικῆς ὑποχρέωσης τῶν συνανθρώπων νὰ ἀποδέχονται καὶ νὰ ἀνταποδίδουν τὴν προσφορά. Ἑπομένως ἡ σημερινὴ γιορτὴ εἶναι ἡ ὀφειλόμενη τιμὴ σ'Αυτόν ποῦ σ' ὅλη τὴν διάρκεια τῆς ζωῆς του δὲν ξέχασε τὸν ἄνθρωπο, ἀλλὰ καὶ τὸν τόπο στὸν ὁποῖο γεννήθηκε. Ὁ κατὰ κόσμον Νικόλαος Παπαχρήστου γεννήθηκε ἐδῶ στὴν Δορβιτσὰ τὸ ἔτος 1914. Αὐτὴ ἡ χρονιὰ ἦταν σημαδιακή. Τότε ὑλοποιήθηκε ἡ μεταρρύθμιση τῆς Κυβέρνησης τοῦ Ἐλευθερίου Βενιζέλου, ποῦ νομοθετήθηκε τὸ 1912 μὲ τὴν κατάργηση τῶν ἀποστεωμένων ἀπὸ τὶς κρατικὲς καὶ κομματικὲς ἐπεμβάσεις δήμων καὶ τὴν ἵδρυση κοινοτήτων. Πρῶτος κοινοτάρχης ὁ κρεοπώλης πατέρας του, Γιάννης Κων. Παπαχρήστου. Οἱ συνθῆκες τῆς ἐποχῆς δύσκολες καὶ ταραχώδεις καὶ τὸ μέλλον γιὰ τὸν μικρὸ Νῖκο ἀβέβαιο.

Τὸ 1923, ἕνα ἔτος μετὰ τὸν ἐνταφιασμὸ τῶν ὀνείρων τοῦ Ἑλληνισμοῦ μὲ τὴν Μικρασιατικὴ Καταστροφή, νέες δυνάμεις εἰσέρχονται στὴν ὑπηρεσία τοῦ Ἔθνους μας καὶ ὁ θεῖος του, ἀδελφὸς τῆς μητέρας του Οὐρανίας, Δαμασκηνὸς Παπανδρέου, ὁ κατοπινὸς Ἀρχιεπίσκοπος, χειροτονεῖται Μητροπολίτης Κορινθίας. Ὁ μικρὸς Νῖκος βρῆκε στὸ πρόσωπο τοῦ θείου τοῦ τὸν προστάτη, ποῦ τοῦ ἄνοιξε τὸν δρόμο γιὰ εὐρύτερη μόρφωση καὶ ζηλευτὴ σταδιοδρομία. Ἐδῶ πρέπει νὰ τονισθῇ ἡ καλὴ πλευρὰ τῆς οἰκογενειακῆς ἀλληλεγγύης μὲ τὴν ἐπίνευση τῆς Θείας Πρόνοιας. Μερικὰ χρόνια πρωτύτερα ὁ ἴδιος Ἀρχιεπίσκοπος εἶχε δεχθῇ τὴν πατρικὴ προστασία τοῦ θείου τοῦ, τοῦ ἀδελφοῦ τοῦ πατέρα του, Ἡγουμένου Χριστοφόρου Παπανδρέου, ποῦ ὑπῆρξε τὸ ἐφαλτήριο γιὰ τὴν ἀνάρρησή του στὰ ἐκκλησιαστικὰ καὶ πολιτειακὰ ἀξιώματα.

Μετὰ τὴν Ἐκκλησιαστικὴ Σχολὴ Κορίνθου ἐγγράφεται στὴν Θεολογικὴ Σχολὴ Χάλκης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ὅπου πλάτυναν οἱ πνευματικοὶ τοῦ ὁρίζοντες καὶ εἶχε τὴν τύχη νὰ συνδεθῇ καὶ συναναστραφῆ μὲ συμφοιτητές, ὅπως ὁ κατοπινὸς Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Δημήτριος καὶ ἄλλοι διαπρεπεῖς Ἱεράρχες, ποῦ ἐκόσμησαν τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Μὲ τὸν βαρὺ θεολογικὸ ἐξοπλισμὸ τῆς Χάλκης, τὴν ἱερατικὴ πατρογονικὴ παράδοση τοῦ πατρικοῦ καὶ μητρικοῦ γένους του, καθὼς καὶ τὴν παρότρυνση καὶ καθοδήγηση τοῦ θείου τοῦ Ἀρχιεπισκόπου, δὲν μποροῦσε παρὰ νὰ ἀκολουθήση τὸν δρόμο τοῦ Ἱεροῦ Θυσιαστηρίου. Ἔτσι τὸ 1946 χειροτονεῖται Πρωτοσύγκελος καὶ Ἱεροκήρυκας στὴν Μητρόπολη Ναυπακτίας καὶ Εὐρυτανίας. Τὸ 1947 μετατίθεται στὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀθηνῶν καὶ τοποθετεῖται Πρωθιερεὺς στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Βασιλείου Πολυγώνου, ὡς καὶ μόνιμος Σύμβουλος τοῦ ΤΑΚΕ, ὅπου ἔδειξε τὶς διοικητικές του ἱκανότητες, ἀλλὰ καὶ τὴν ἰδιαίτερη ἐκτίμησή του στὸν ἐφημεριακὸ Κλῆρο. Ἡ ἐνοριακὴ καὶ ἡ γενικότερη ἐκκλησιαστικὴ δράση του προκάλεσαν τὸ ἐνδιαφέρον τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, ἡ ὁποία τοῦ ἀνέθεσε τὸ 1956 τὰ καθήκοντα τοῦ Γραμματέως καὶ τὸ 1957 τὰ νευραλγικὰ καθήκοντα τοῦ Ἀρχιγραμματέως. Φυσικὸ ἐπακόλουθο τῆς εὐδόκιμης 14ετοῦς ἱερατικῆς καὶ ποιμαντικῆς πορείας, ἀλλὰ καὶ τῶν διοικητικῶν ἱκανοτήτων ποῦ ἐπέδειξε κατὰ τὴν διάρκειά της, ἦταν ἡ ἐκλογὴ τοῦ στὶς 7 Μαΐου 1960 στὸν θρόνο τῆς Μητρόπολης τῆς Φθιώτιδος, τὴν ὁποῖα ἐποίμανε ἐπὶ τριανταέξι χρόνια μέχρι τὸν θάνατό του. Τριανταέξι ὁλόκληρα χρόνια ποῦ οἱ ἴδιοι οἱ Φθιῶτες χαρακτηρίζουν ὡς ἔτη δημιουργικῆς παραγωγῆς, πνευματικῆς καὶ ἀνθρωπιστικῆς παιδείας.

Εὐαγῆ ἱδρύματα κοινωνικῆς εὐποιΐας, ἐκκλησιαστικὰ σχολεῖα, πνευματικὰ ἱδρύματα, ἐνορίες ποῦ ἀναδιοργανώνονται καὶ ἐπανδρώνονται, διαλυμένα μοναστήρια ποῦ ἀνακαινίζονται καὶ στελεχώνονται, παιδικὲς κατασκηνώσεις ποῦ γίνονται ἀναπτυξιακὸ καὶ ἐξυγιαντικὸ ἐργαλεῖο μιᾶς ὁλόκληρης περιοχῆς. Ἕνα τεράστιο ἔργο ἀγάπης καὶ κοινωνικῆς ἀλληλεγγύης καὶ στὸ κέντρο ὁ Ἄνθρωπος. Ὁ ἄνθρωπος ὁ πονεμένος, ὁ δυστυχισμένος, ὁ κατατρεγμένος, ὁ φτωχός. Ὁ Δαμασκηνὸς δὲν ἦταν ἐπαγγελματίας φιλάνθρωπος, ποῦ χρησιμοποιεῖ τὸν ἀνθρώπινο πόνο γιὰ νὰ ἐπιδειχθῇ καὶ νὰ ἀναδειχθῇ. Πίστευε στὸν ἄνθρωπο καὶ θεωροῦσε ἐπιτακτικὸ χριστιανικὸ τοῦ καθῆκον νὰ προσφέρη τὴν ὁποιαδήποτε βοήθεια χωρὶς τυμπανοκρουσίες καὶ μὲ ἀπόλυτη διακριτικότητα, γιὰ νὰ μὴν προσβάλη καὶ ὑποτιμήση τὴν ἀνθρώπινη προσωπικότητα. Ἦταν ὁ ἴδιος ταπεινὸς καὶ εὐπροσήγορος, ἀφιλοχρήματος καὶ γενναιόδωρος καὶ ὅλη ἡ συμπεριφορά του προερχόταν ἀπὸ τὰ ἐνδόμυχα τοῦ εἶναι του. Ἦταν τρόπος ζωῆς καὶ φιλοσοφίας γιὰ τὸν ἀμνησίκακο Δαμασκηνὸ νὰ βοηθάη ἀκόμα καὶ τοὺς ἀχάριστους.

Τὰ προβλήματα τοῦ κόσμου ἀπασχολοῦσαν πολὺ καὶ τὸν ἴδιο. Γι' αὐτὸ μὲ ἀτέλειωτες λίστες αἰτημάτων ἀνεβοκατέβαινε τὶς σκάλες τῶν Ὑπουργείων γιὰ νὰ ἐπιτύχη λύσεις, ὅπου ἦταν μπορετό, στὰ ἀμέτρητα προβλήματα τῶν συνανθρώπων του. Καὶ στοὺς Κληρικοὺς καὶ μοναχοὺς τῆς Περιφέρειάς του δὲν ἦταν ὁ ὑπερόπτης προϊστάμενος, ἀλλὰ ὁ ἀληθινὸς πνευματικὸς πατέρας ποῦ τοὺς καθοδηγοῦσε, τοὺς συμβούλευε καὶ τοὺς ἐνθάρρυνε. Καὶ αὐτοὶ τὸν αἰσθάνονταν ὡς προστατευτικὸ κάλυμμα καὶ τὸν ἀποκαλοῦσαν μὲ ὑιϊκὴ τρυφερότητα "Ἱερὸν Πάπλωμα". Γιὰ ὅλα αὐτὰ καὶ γιὰ πολλὰ ἄλλα, ποῦ δὲν ὑπάρχει χρόνος νὰ ἀπαριθμηθοῦν, τὸν Σεπτέμβρη τοῦ 1995, ἕναν χρόνο περίπου πρὸ τοῦ θανάτου του, τὸ Δημοτικὸ Συμβούλιο Λαμίας, ἐκφράζοντας τὰ παμφθιωτικὰ αἰσθήματα, τὸν ἀνεκήρυξε Ἐπίτιμο Δημότη καὶ τοῦ ἀπέδωσε τὸ χρυσὸ μετάλλιο τῆς πόλης. Τὸ ποίμνιο ἀναγνωρίζει καὶ εὐγνωμονεῖ τὸν ποιμενάρχη του. Τοῦτο φάνηκε γιὰ μιὰ ἀκόμη φορὰ κατὰ τὴν πάνδημη κηδεία τοῦ στὶς 24 Μαΐου 1996. Τὰ δάκρυα στὰ μάτια χιλιάδων Φθιωτὼν ποῦ τὸν συνόδευαν ἦταν εὔγλωττο δεῖγμα τιμῆς τοῦ ἀπορφανισμένου ποιμνίου στὸν ἄξιο Ἱεράρχη του.

Καὶ στὸ εὐρύτερο Ἐκκλησιαστικὸ πεδίο ὁ Δαμασκηνὸς ἦταν ὁ Ἱεράρχης τῶν χαμηλῶν τόνων, τῆς μεριοπάθειας καὶ τῆς καταλλαγῆς καὶ ἀγωνιζόταν στὰ συλλογικὰ ἐκκλησιαστικὰ ὄργανα γιὰ τὴν ἐπικράτηση τοῦ μέτρου. Οἱ ἀγῶνες τοῦ γιὰ τὴν ἀνύψωση τοῦ ἐφημεριακοῦ Κλήρου εἶναι ἐπίσης γνωστοί. Μπορεῖ ὁ Δαμασκηνὸς νὰ ἀπομακρύνθηκε ἀπὸ τὴν γενέτειρά του, οὐδέποτε ὅμως ἀποκόπηκε ψυχικὰ ἀπὸ αὐτήν. Τὸ πνεῦμα του τριγυρνοῦσε ἐδῶ, ὅπου οἱ τάφοι τῶν γονέων καὶ παππούδων του. Ἡ τακτικὴ παρουσία στὸ πανηγύρι τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς καὶ οἱ συχνὲς ἐπισκέψεις του στὸ χωριὸ ἀποδεικνύουν τὸν ἄρρηκτο δεσμὸ μὲ τὴν γενέτειρα. Ὁ Δαμασκηνὸς ἔθεσε τὸ χωριὸ ὑπὸ τὴν προστατευτική του ὀμπρέλα καὶ μιὰ σειρὰ κοινωφελῶν ἔργων ὀφείλονται στὶς δικές του σύντονες ἐνέργειες. Καὶ ὁ Σύλλογος Δορβιτσωτῶν εὐγνωμονῶντας τον, τὸν Ἰούλιο τοῦ 1971 τὸν ἀνεκήρυκε Ἐπίτιμο Πρόεδρό του, μιὰ μικρὴ ἐκδήλωση τιμῆς καὶ εὐγνωμοσύνης, ποῦ ὁ ἴδιος ἐτίμησε μέχρι τὸν θάνατό του. Σήμερα οἱ Δορβιτσῶτες μὲ τὴν καθοριστικὴ συμβολὴ τοῦ πατρὸς παπα-Γιάννη Ραμπαούνη ἐπαναβεβαιώνουν τοὺς στενοὺς δεσμοὺς μὲ τὸν Δαμασκηνὸ καὶ ἡ προκείμενη προτομὴ ἅς ἀποτελεῖ μνημόσυνο ἐς ἀεί. Τοῦ Μακαριστοῦ Μητροπολίτου Δαμασκηνοῦ αἰωνία ἡ μνήμη!–