Ναυπάκτου Ἱερόθεος: Ὁ μακαριστός Μητροπολίτης πρώην Πατρῶν Νικόδημος

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίού κ. Ἱεροθέου

Δημοσιεύουμε τὴν ὁμιλία τοῦ Σεβασμιωτάτου κατὰ τὸ ἐτήσιον Μνημόσυνον τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου πρ. Πατρῶν κυροῦ Νικοδήμου στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Ἀνδρέου Πατρῶν, τὴν Κυριακὴ 22 Νοεμβρίου ἐ.ἔ. Στὸ Ἀρχιερατικὸ Συλλείτουργο καὶ τὸ Ἀρχιερατικὸ Μνημόσυνο προεξῆρχε ὁ Σέβ. Μητροπολίτης Ἠλεῖας καὶ Ὠλένης κ. Γερμανὸς καὶ συμμετεῖχαν οἱ Μητροπολῖτες Ναυπάκτου κ. Ἰερόθεος, Βελεστίνου κ. Δαμασκηνός, Ζιχνῶν καὶ Νευροκοπίου κ. Ἰερόθεος καὶ ὁ οἰκεῖος Μητροπολίτης κ. Χρυσόστομος.

*

Οἱ Ἐπιστολὲς τοῦ Ἀποστόλου Παύλου εἶναι ἐμπειρικὲς καὶ θεολογικὲς Ἐπιστολές, γιατί ὁ Ἀπόστολος ὁμιλοῦσε καὶ ἔγραφε ὄχι ἀπὸ μιὰ στοχαστικὴ ἐνασχόληση γύρω ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ τὴν Ἐκκλησία, ἀλλὰ μέσα ἀπὸ τὴν ἐμπειρία ποῦ ἀπέκτησε ὕστερα ἀπὸ τὴν ἀποκάλυψη τοῦ ἰδίου τοῦ Θεοῦ σὲ αὐτόν.

Ὡς Ἰουδαῖος μελετοῦσε τὴν Παλαιὰ Διαθήκη κάτω ἀπὸ τὴν καθοδήγηση τοῦ Νομοδιδασκάλου Γαμαλιήλ, ἦταν ζηλωτὴς τῶν πατρικῶν παραδόσεων, ἀλλὰ ὅλα ἀπέκτησαν ἄλλη διάσταση ὅταν ὁ Χριστὸς ἀπεκαλύφθη σὲ αὐτὸν καὶ τοῦ ἔδειξε ὅτι ὁ Ἄσαρκος Λόγος στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ὁ Μεγάλης βουλῆς Ἄγγελος, σαρκώθηκε καὶ Αὐτὸς εἶναι ὁ Χριστὸς καὶ ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι τὸ Σῶμα Του. Καὶ αὐτὴν τὴν ἀλήθεια διαλαλοῦσε συνεχῶς στὰ προφορικὰ κηρύγματά του καὶ τὶς ἐπιστολές του.

Αὐτὸ φαίνεται καὶ στὸ σημερινὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα ποῦ ἀναφέρεται στὴν Ἐκκλησία. Μεταξὺ τῶν ἄλλων γράφει: «ἄρα οὔν οὐκέτι ἐστὲ ξένοι καὶ πάροικοι, ἀλλὰ συμπολῖται τῶν ἁγίων καὶ οἰκεῖοι τοῦ Θεοῦ, ἐποικοδομηθέντες ἐπὶ τὼ θεμελίῳ τῶν ἀποστόλων καὶ προφητῶν, ὄντος ἀκρογωνιαίου αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐν ὧ πᾶσα οἰκοδομὴ συναρμολογουμένη αὔξει εἰς ναὸν ἅγιον ἐν Κυρίῳ ἐν ὧ καὶ ὑμεῖς συνοικοδομεῖσθε εἰς κατοικητήριον τοῦ Θεοῦ ἐν Πνεύματι» (Ἐφ. β', 19-22).

Τὸ χωρίο αὐτὸ εἶναι γεμᾶτο ἀπὸ θεολογικὰ καὶ ἐκκλησιολογικὰ μηνύματα, ἀλλὰ θὰ περιορίσω τὸν λόγο σὲ μερικὰ ἀπὸ αὐτὰ ποῦ τὰ θεωρῶ πολὺ σημαντικά.

1. Τὸ ἐκκλησιαστικὸ καὶ λειτουργικὸ ἦθος

Ἡ Ἐκκλησία εἶναι Ναὸς ἅγιος ἐν Κυρίῳ, καὶ ἀκρογωνιαῖος λίθος τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι Αὐτὸς ὁ Ἴδιος ὁ Χριστός. Οἱ Προφῆτες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καὶ οἱ Ἀπόστολοι τῆς Καινῆς Διαθήκης, ὅπως καὶ οἱ Πατέρες διὰ μέσου τῶν αἰώνων, ἀποτελοῦν τὰ θεμέλια τῆς Ἐκκλησίας ποῦ τίθενται πάνω στὸν ἀκρογωνιαῖο λίθο. Οἱ Χριστιανοὶ ποῦ ζοὺν πραγματικὰ στὴν Ἐκκλησία συναρμολογοῦνται ἐπάνω σὲ αὐτὰ τὰ θεμέλια καὶ ἑνώνονται μὲ αὐτά, ἔχουν κοινωνία μαζί τους καὶ ἔτσι ἀποτελεῖται ὁ ἅγιος Ναὸς ἐν Κυρίῳ. Ἔτσι, τὰ μέλη τῆς Ἐκκλησίας δὲν αἰσθάνονται ξένοι καὶ πάροικοι, ἀλλὰ συμπολῖτες τῶν ἁγίων καὶ οἰκεῖοι τοῦ Θεοῦ.

Ἡ Ἐκκλησία ἀποτελεῖ μιὰ ἑνότητα οὐρανίων καὶ ἐπιγείων, κεκοιμημένων καὶ ζώντων. Εἶναι ὁ Ναὸς ὁ εὐλογημένος τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸ τὸ εἶδε ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης καὶ τὸ περιέγραψε στὸ βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως. Ἡ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας εἶναι εὐχαριστιακή, τὸ ἦθος λειτουργικό, ἡ συμπεριφορὰ προσευχητική, ἡ πορεία κοινὴ ἀπὸ τὴν μένουσα πόλη στὴν μέλλουσα πόλη.

Εἶναι σημαντικὸ ὅτι ὁ τρόπος τελέσεως τῆς θείας Λειτουργίας εἶναι ἔκφραση τῆς οὐράνιας Λειτουργίας, ὅπως τὴν ζοὺν οἱ ἅγιοι καὶ ὅπως τὴν περιέγραψε ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης. Μέσα στὴν θεία Λειτουργία ζοῦμε μὲ ἡσυχία καὶ προσευχή, μὲ σιγὴ καὶ φρόνημα προσευχητικό, μὲ εἰρήνη στὴν καρδιὰ καὶ κίνηση πρὸς τὰ οὐράνια, μὲ πραγματικὴ νηφάλια μέθη. Δὲν στεκόμαστε ἁπλῶς μηχανικὰ καὶ τυπικά, ἀλλὰ μὲ ἕναν ἀκόρεστο χορτασμό, μὲ διαρκῆ ἀεικίνητη στάση καὶ μὲ στάσιμη κίνηση. Αὐτὸ τὸ ἐκφράζει ὁ ὕμνος τοῦ Μ. Σαββάτου: «Σιγησάτω πᾶσα σὰρξ βροτεία καὶ στήτω μετὰ φόβου καὶ τρόμου καὶ μηδὲν γήϊνον ἐν ἑαυτῇ λογιζέτω».

Στεκόμαστε μὲ σιγὴ σώματος καὶ στόματος, ἀλλὰ μὲ μιὰ κίνηση καρδιακὴ πρὸς τὰ οὐράνια, τὴν πραγματική μας πατρίδα, καὶ ἀναμένουμε ἀπὸ ἐκεῖ τὸν ἐρχόμενο Κύριο. Μάλιστα στὴν θεία Λειτουργία κατὰ τὸν τρισάγιο ὕμνο στρεφόμαστε στὸ Σύνθρονο καὶ ἀναφωνοῦμε: «εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου». Πῶς μπορεῖ κανεὶς νὰ ὀμιλήση ὅταν ἀναμένη τὸν δοξασμένο Χριστό; Πῶς μπορεῖ νὰ ἀσχοληθῇ μὲ τὰ γήϊνα ὅταν γίνονται οὐράνια μυστήρια; Γι’ αὐτὸ στὴν θεία Λειτουργία ἀκούγονται οἱ προσταγές: «πᾶσαν τὴν βιωτικὴν ἀποθώμεθα μέριμναν» καὶ «ἄνω σχῶμεν τὰς καρδίας». Αὐτὸ γίνεται γιατί «τὸ πολίτευμα ἡμῶν ἐν οὐρανοῖς ὑπάρχει» (Φιλιπ. γ', 20). Ζοῦμε σὲ κοινωνίες καὶ πατρίδες, ἀνήκουμε σὲ ἕνα ἐπίγειο πολίτευμα, ὅμως τὸ πολίτευμά μας δὲν καθορίζεται ἀπὸ τὸ Σύνταγμα καὶ τοὺς νόμους μιᾶς χώρας, ποῦ εἶναι ὁπωσδήποτε σεβαστά, ἀλλὰ ἐμπνέεται ἀπὸ τὴν ζωὴ τοῦ Ἀναστάντος Χριστοῦ, ὁ Ὁποῖος κάθεται ἐν δεξιὰ τοῦ Πατρός. Ἡ ἐπιστολὴ πρὸς Διόγνητον σαφῶς λέγει ὅτι οἱ Χριστιανοὶ «ἐπὶ γῆς διατρίβουσιν, ἀλλ’ ἐν οὐρανῷ πολιτεύονται».

Ἔτσι, αὐτὸ τὸ εὐχαριστιακὸ ἦθος καὶ ἡ ἀτμόσφαιρα τῆς θείας Λειτουργίας μᾶς συνοδεύει καὶ μετὰ τὴν ἔξοδό μας ἀπὸ τὸν Ναό. Ὅποιος μπαίνει σὲ ἕνα ἀρωματοπωλεῖο μεταφέρει ὅλη τὴν ἡμέρα τὸ ἄρωμα ἀπὸ τὸ ὁποῖον ποτίσθηκαν τὰ ροῦχα του. Καὶ ὅποιος λειτουργεῖται καὶ δέχεται τὸ εὐῶδες θυμίαμα, εὐωδιάζει ὅλη τὴν ἡμέρα, μοσχοβολᾶ ἀπὸ τὴν εὐωδιαστικὴ ἀτμόσφαιρα τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ. Τὸ ἴδιο γίνεται μὲ τὴν θεία Λειτουργία. Ὅποιος εἰσέρχεται μέσα στὸ «πνεῦμα» τῆς θείας Λειτουργίας, ζὴ τὸν ἀεὶ ἐρχόμενον Χριστό, μεταφέρει ὅλη αὐτὴν τὴν ἀτμόσφαιρα καὶ μετὰ τὴν θεία Λειτουργία στὸ σπίτι του, τὴν ἐργασία του, τοὺς συνανθρώπους του. Εἶναι λειτουργημένος, λιβανισμένος καὶ μοσχοβολημένος ἄνθρωπος, ἔχουν εὐωδιασθὴ ὅλες οἱ δυνάμεις τῆς ψυχῆς του, καὶ ἔτσι λειτουργεῖ σωστὰ μέσα στὴν κοινωνία, ὁπότε λιβανίζει καὶ αὐτὸς τοὺς πάντες.

Ὁ κόσμος σήμερα χρειάζεται τέτοιους εὐλογημένους ἀνθρώπους ποῦ θὰ μοσχοβολοῦνται ἀπὸ τὸ λειτουργικὸ ἁγιοκέρι καὶ τὸ εὐωδιαστὸ μοσχοθυμίαμα.

2. Τὸ λειτουργικὸ ἦθος τοῦ Κληρικοῦ

Αὐτὸ τὸ εὐχαριστιακὸ ἦθος πρέπει νὰ ἐμπνέη τοὺς Κληρικοὺς ποῦ ἀξιώνονται νὰ εἰσέρχονται μέσα στὸ Ἱερὸ Βῆμα καὶ νὰ τελοῦν τὴν ἀναίμακτη μυσταγωγία. Στὴν πραγματικότητα ἀκινητοποιοῦνται κατὰ κόσμον γιὰ νὰ αἰσθανθοῦν τὴν κίνηση τοῦ οὐρανίου κόσμου, σιωποῦν καὶ σιγοῦν κατὰ σάρκα γιὰ νὰ αἰσθανθοῦν τὴν ἄλαλη καὶ σιγῶσα κίνηση τῆς οὐράνιας θείας Λειτουργίας, ἀγωνίζονται νὰ ζήσουν τὴν εὔλαλη σιωπή.

Ὁ ἀββᾶς Ἰσαὰκ ὁ Σῦρος ἔχει γράψει μιὰ εὐχὴ ποῦ εἶναι πολὺ σημαντική, γιατί δείχνει τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖον εἰσδύει κανεὶς στὴν θεία Λειτουργία καὶ ζὴ τὴν γλυκύτητά της: «Σὺ οὔν ἀγαθέ, ὁ ἐπιστάμενος τὴν ἀσθένειαν ἡμῶν καὶ βαστάζων τὴν δυσκολίαν τῆς ἀδυναμίας ἡμῶν, φύλαξόν με ἐκ τῆς ταραχῆς τῶν λογισμῶν καὶ τοῦ κατακλυσμοῦ τῶν παθῶν καὶ ἄξιον ποίησόν με ταύτης τῆς λειτουργίας τῆς ἁγίας, μήπως ἐν τοὶς πάθεσί μου φθείρω τὴν γλυκύτητα αὐτῆς καὶ εὑρεθῶ ἐνώπιόν Σου ἀναιδῇς καὶ τολμηρός».

Ἕνας Κληρικὸς ποῦ ζὴ αὐτὸ τὸ εὐχαριστιακὸ ἦθος καὶ τὴν λατρευτικὴ ἀτμόσφαιρα τῆς θείας Λειτουργίας ἐξακολουθεῖ νὰ λειτουργῇ σὲ ὅλη τὴν ζωή του. Μεταφέρει τὴν ἀτμόσφαιρα τῆς θείας Λειτουργίας σὲ ὅλες τὶς φάσεις καὶ πτυχὲς τοῦ βίου του. Ἡ ζωή του εἶναι διάφανη. Δὲν ἀσχολεῖται μὲ τὸ παρασκήνιο καὶ τοὺς ποικίλους μηχανισμοὺς ἐξουσίας. Ἀφοῦ στὴν θεία Λειτουργία ἄκουσε τὸν Χριστὸ νὰ λέγη «ὁ θάνατός μου ζωή σου», θέλει καὶ αὐτὸς νὰ πεθάνη γιὰ τὸν ἄλλο καὶ δὲν μπορεῖ νὰ αἰσθανθῇ τὸν θάνατο τοῦ ἄλλου ὡς δική του ζωή. Βλέπει στὴν θεία Λειτουργία τὸν Ἀναστάντα Χριστὸ καὶ διαλαλεῖ σὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, «Χριστὸς ἀνέστη, χαρά μου». Αἰσθάνεται τὸν ἄλλο ὡς χαρά του καὶ ὄχι ὡς κόλασή του.

Αὐτὸ πρέπει νὰ τὸ ζὴ καὶ ὁ Ἐπίσκοπος σὲ μεγαλύτερο βαθμό. Δὲν ξεχωρίζει τοὺς ἀνθρώπους τοῦ ποιμνίου του σὲ ἡμετέρους καὶ φίλους, ἐκτὸς κι ἂν κάποιος μὲ τὸν τρόπο τῆς ζωῆς του ἐπιλέγη νὰ εἶναι ἀλειτούργητος καὶ ἀκοινώνητος, ὁπότε μόνος τοῦ διαφοροποιεῖται. Ὁ ποιητὴς ἔγραψε γιὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος, ἀλλὰ αὐτὸ ἐκφράζει καὶ ὅλο τὸ εὐχαριστιακὸ καὶ ἐκκλησιαστικὸ ἦθος: «καράβι ποῦ ταξιδεύει, τὸ Ἅγιον Ὅρος, (καὶ ἡ Ἐκκλησία), στ’ ἀμπάρια κουβαλάει μέλι, κερὶ καὶ λιβάνι γιὰ τοὺς πεινασμένους τοῦ νάρθηκα γιὰ τοὺς λαβωμένους τῶν στασιδιῶν».

Αὐτὸ τὸ ἐκκλησιαστικὸ ἦθος μεταφέρει παντοῦ καὶ στὶς Συνόδους τῆς Ἱεραρχίας ὅπου συζητοῦνται διάφορα θέματα, ἀλλὰ καὶ σὲ ὅλη τὴν ἐκκλησιατικὴ ζωή, στὴν διοίκηση καὶ τὴν ποιμαντική της διακονία.

3. Τὸ λειτουργικὸ ἦθος τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Πατρῶν Νικοδήμου

Τὰ προηγούμενα εἶναι ἐπίκαιρα γιατί σήμερα τελοῦμε τὸ ἱερὸ μνημόσυνο τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Πατρῶν κυροῦ Νικοδήμου, γνωστοῦ σὲ ὅλους μας, καὶ σὲ μένα ἰδιαιτέρως, ἐκ κοιλίας μητρός μου, ἀφοῦ τότε ποῦ ἦταν ἱεροκῆρυξ τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἰωαννίνων ἦταν Πνευματικὸς Πατέρας τῶν γονέων μου καὶ πολλῶν ἄλλων συγγενῶν μου, οἱ ὁποῖοι τὸν ἀγαποῦσαν πολύ. Ἐπανειλημμένως μοῦ ἔλεγαν, ὅπως καὶ ἐγὼ τὸ διαπίστωσα ἀργότερα, ὅτι εἰσερχόταν μέσα στὸν λειμῶνα τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ πάντοτε διήνθιζε τὸν λόγο τοῦ μὲ τὰ μυροβόλα ἄνθη της, ἀλλὰ καὶ ἦταν ἱεροπρεπὴς κατὰ τὴν τέλεση τῆς θείας Λειτουργίας μὲ τὸ παράστημά του, τὴν καταπληκτικὴ φωνή του, τὴν εὐχέρεια τοῦ λόγου του καὶ τὴν εὐλάβειά του. Ζοῦσε τὸ μυστήριο τῆς κενώσεως τοῦ Υἱοῦ καὶ Λόγου τοῦ Θεοῦ.

Σὲ ὅλη του τὴν ζωὴ διαποτιζόταν ἀπὸ αὐτὸ τὸ εὐχαριστιακὸ ἦθος, δηλαδὴ συνέχιζε νὰ λειτουργῇ καὶ μετὰ τὴν θεία Λειτουργία. Καὶ αὐτὸ τὸ ἔκανε μὲ τὴν σιωπὴ στὶς κατηγορίες, τὴν νηφαλιότητα στὶς δύσκολες καταστάσεις, τὴν ψαλμωδία στὴν ἡσυχία τοῦ δωματίου καὶ γραφείου του, ἀλλὰ καὶ στὶς τρικυμίες τοῦ βίου, τὸν σοβαρὸ καὶ εὐπρεπῆ λόγο σὲ καταστάσεις ἀλάλων λόγων.

Ἔτσι τὸν ἔζησε τὸ ποίμνιό του στὴν εὐλογημένη αὐτὴν Μητρόπολη, καὶ ἔτσι τὸν ἀπολαμβάναμε ὅλοι ἐμεῖς στὶς κατ’ ἰδίαν συναντήσεις. Ὅταν ἦταν παρὼν ὁ μακαριστὸς Μητροπολίτης Πατρῶν κυρὸς Νικόδημος, δὲν μποροῦσε κανεὶς νὰ ἀστειευθῇ καὶ νὰ ὀμιλήση ἀπρεπῶς, δὲν μποροῦσε νὰ ἐκτραπῇ στὸν λόγο, ἀντίθετα μάλιστα ἔπρεπε νὰ εἶναι προσεκτικὸς στὸν λόγο καὶ τὶς κινήσεις του, γιατί ἐκεῖνος ἦταν νηφάλιος καὶ σοβαρός. Κάποιος συνήθιζε νὰ ἀστειεύεται καὶ νὰ διανθίζη τὸν λόγο του, ἀκόμη καὶ μπροστὰ σὲ Κληρικούς, μὲ εὐτράπελα περιστατικά, ἀλλὰ αὐτὸ δὲν τὸ ἔπραττε καὶ δὲν μποροῦσε νὰ τὸ πράξη, ὅταν ἦταν παρὼν ὁ μακαριστὸς Μητροπολίτης Νικόδημος, γιατί αἰσθανόταν τὴν λειτουργικὴ ἀτμόσφαιρα ποῦ ἔβγαινε ἀπὸ τὴν ὕπαρξή του. Ὁ ἴδιος εἶχε δικούς του ρυθμούς, ποῦ καθορίζονταν, ἐν πολλοῖς ἀπὸ τὴν ψαλμωδία ποῦ τόσο ἀγαποῦσε. Ἦταν ἀργὸς καὶ παραδοσιακὸς στοὺς ρυθμούς του, σὰν τὰ παπαδικὰ μέλη, καὶ πολλὲς φορὲς βρισκόταν σὲ ἄλλο κόσμο, σὰν τὰ γλυκόφθεγγα τεριρρέμ.

Αὐτὸ τὸ λειτουργικὸ ἦθος συνέχιζε νὰ τὸν ἀκολουθῇ καὶ στὶς Συνεδριάσεις τῆς Ἱεραρχίας καὶ στὴν ὅλη ἐπικοινωνία του μὲ τοὺς ἀδελφούς του Ἱεράρχες. Δὲν συμμετεῖχε στὸ λεγόμενο παρασκήνιο καὶ σὲ διαφόρους μηχανισμούς, δὲν ἀνῆκε σὲ ὁμάδες διεκδικήσεως διαφόρων ἀπαιτήσεων. Παρέμεινε ἔξω ἀπὸ ὅλα αὐτὰ ποῦ δὲν συνιστοῦν ἐκκλησιαστικὸ καὶ εὐχαριστιακὸ ἦθος. Ἡ Ἐκκλησία δὲν ἔχει καὶ δὲν πρέπει νὰ ἔχη παρασκήνιο κοσμικῶν νοοτροπιῶν.

Ἦταν ἕνας Ἱεράρχης παραδοσιακός, ἱεροπρεπής, «παλαιᾶς κοπῆς», σὰν τὸ παλαιὸ καλὸ κρασί, ποῦ εὐφραίνει τὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ ὁμολογῶ ὅτι λιγοστεύουν τέτοιοι Ἱεράρχες ποῦ ξέρουν νὰ σέβονται τοὺς παλαιοτέρους καὶ νὰ ἀγαποῦν τοὺς νεωτέρους, νὰ τιμοῦν τὸ συνοδικὸ πολίτευμα τῆς Ἐκκλησίας καὶ νὰ μὴ ἐπιδίδονται σὲ κοσμικὲς μεθόδους.

Ἔτσι, ὁ μακαριστὸς Μητροπολίτης Πατρῶν Νικόδημος ζοῦσε λειτουργικὰ στὴν θεία Λειτουργία, συνέχιζε νὰ λειτουργῇ κατὰ τὴν ποιμαντική του διακονία, καὶ ἱερουργοῦσε κατὰ τὶς Συνεδριάσεις τῆς Ἱερᾶς Συνόδου. Κάθε ἄνθρωπος καὶ κάθε Ἐπίσκοπος ἔχει τὰ ἰδιαίτερα χαρίσματά του. Ἐκεῖνος δὲν συνήθιζε νὰ ἐνεργῆ ἐπικοινωνιακὰ καὶ κοσμικά, ἀλλὰ εἶχε ἕνα λειτουργικὸ καὶ εὐχαριστιακὸ ἦθος, τόσο στὴν Μητρόπολή του, ὅσο καὶ στὴν Ἱεραρχία, καθὼς ἐπίσης ἄφηνε χῶρο ἐλεύθερο καὶ σὲ ἄλλους νὰ ἐργάζονται.

Λάθη ἔκανε καὶ ἐκεῖνος, ὅπως ὅλοι μας, ἀλλὰ αὐτὸ τὸ εὐχαριστιακὸ ἦθος του δὲν ἐξατμίζεται ἀπὸ τὸν χρόνο, ἐνῷ τὰ ἄλλα χάνονται. Τὰ λάθη καὶ οἱ ἀδυναμίες ξεχνιοῦνται εὔκολα, ὅμως τὸ εὐχαριστιακὸ ἦθος τῆς σιωπῆς, τοῦ εὐαγγελικοῦ λόγου καὶ τῆς λειτουργικῆς συμπεριφορᾶς παραμένει πάντοτε στὴν μνήμη τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ λαοῦ.

Καὶ αὐτὸ τὸ λειτουργικὸ ἦθος, ποῦ εἶναι ἔκφραση τῆς ἐσχατολογικῆς ζωῆς, ἀλλὰ καὶ προσδοκία τῆς οὐράνιας πολιτείας, τὸν συνόδευσε καὶ τότε ποῦ οἰκειοθελῶς σταμάτησε νὰ ποιμαίνη αὐτὸν τὸν λαό. Καὶ μάλιστα εὑρισκόμενος στὸ κρεββάτι τοῦ πόνου τῶν τελευταίων του στιγμῶν, τότε ποῦ τὸν ἐγκατέλειψαν οἱ δυνάμεις του, δὲν ἔπαυσε νὰ ζὴ αὐτὸ τὸ εὐχαριστιακό, ἐσχατολογικὸ τρόπο ζωῆς, γι’ αὐτὸ πρὸς τὸ τέλος του ἔψαλλε τὸ «ἐν ταὶς λαμπρότησι τῶν ἁγίων σου πῶς εἰσελεύσομαι ὁ ἀνάξιος».

Σεβασμιώτατε ἅγιε Πατρῶν καὶ ἀγαπητὲ ἀδελφὲ κ. Χρυσόστομε,

Θὰ ἤθελα νὰ σᾶς εὐχαριστήσω γιὰ τὴν πρόσκλησή σας νὰ συμμετάσχω σὲ αὐτὸ τὸ ἀρχιερατικὸ μνημόσυνο καὶ νὰ σᾶς συγχαρῶ ποῦ διοργανώσατε αὐτὴν τὴν ἐκδήλωση γιὰ νὰ τιμήσετε τὸν προκάτοχό σας Ἱεράρχη, τὸν ἱεροπρεπῆ λειτουργό, τὸν λαμπρὸ ποιμένα τῆς Ἐκκλησίας, τὸ καλλικέλαϊδο ἀηδόνι τοῦ ἄμβωνος καὶ τοῦ ψαλτηρίου, τὸ τετιμημένο μέλος τῆς Ἱεραρχίας, μὲ τὸ εὐχαριστιακὸ ἦθος, καὶ τὸν παραδοσιακὸ τρόπο ζωῆς ἕναν ποιμενάρχη καὶ ἱεράρχη ποῦ μᾶς ὑποδεικνύει ὅτι ἡ Ἐκκλησία εἶναι Ναὸς ἐν Κυρίῳ ἅγιος, μέσα στὸν ὁποῖο δὲν χωροῦν φαιδρότητες, ἀστειότητες, κοσμικὲς νοοτροπίες καὶ συμπεριφορές, καὶ συγχρόνως εἶναι ἕνας Ναὸς ποῦ στηρίζεται στὸν ἀκρογωνιαῖο λίθο, τὸν Θεάνθρωπο Χριστὸ καὶ τοὺς θεμελίους λίθους ποῦ εἶναι οἱ Προφῆτες, οἱ Ἀπόστολοι καὶ οἱ Πατέρες. Γι’ αὐτὸ καὶ ὅλοι ἐμεῖς, ποῦ συναρμολογούμαστε σὲ αὐτὸν τὸν Ναό, δὲν εἴμαστε ξένοι καὶ πάροικοι, ἀλλὰ συμπολῖτες τῶν ἁγίων καὶ οἰκεῖοι τοῦ Θεοῦ.

Ὁ μακαριστὸς Μητροπολίτης Πατρῶν κυρὸς Νικόδημος μᾶς ὑποδεικνύει ὅτι ὅλοι μας πρέπει νὰ γίνουμε λειτουργημένες ὑπάρξεις, λιβανισμένοι ἀπὸ τὴν ἀτμόσφαιρα τῆς θείας Λειτουργίας νὰ εὐωδιάζουμε ἀπὸ τὴν εὐωδία τοῦ Χριστοῦ.

Αἰωνία σου ἡ μνήμη ἀξιομακάριστε καὶ ἀείμνηστε πάτερ καὶ ἀδελφὲ ἡμῶν Νικόδημε.–