Γεγονότα καὶ Σχόλια: Τέχνη καὶ ἀκαλαίσθητα πάθη - Ἡ ποιότητα στὴν τέχνη

Τέχνη καὶ ἀκαλαίσθητα πάθη

Μιὰ εἰκόνα τοῦ σύγχρονου κόσμου, τῶν πόθων καὶ τῶν ἀναγκῶν του, μποροῦμε νὰ δοῦμε μέσα στὴν σύγχρονη τέχνη, τὴν λογοτεχνία, τὸν κινηματογράφο, τὸ θέατρο κλ.π.. Ἕνα πανόραμα ὅλων αὐτῶν τῶν μορφῶν τῆς τέχνης, μὲ τὴ σύγχρονη θεματολογία τους, παρουσιάζεται κάθε Κυριακὴ ἀπὸ τὶς μεγάλες ἐφημερίδες. Δημοσιεύονται παρουσιάσεις βιβλίων, σχολιασμοὶ κινηματογραφικῶν ἔργων καὶ θεατρικῶν παραστάσεων καὶ γενικὰ ἐπιδιώκεται μιὰ πρώτη μύηση τοῦ ἀναγνώστη σὲ ὅ,τι κυκλοφορεῖ στὴν πολιτισμικὴ ἀγορά.

Μιὰ γενικὴ παρατήρηση ποὺ μπορεῖ κανεὶς νὰ κάνη, βλέποντας τὰ πράγματα μὲ ρεαλιστικὴ ματιά, χωρὶς τὸν ἰδεοληπτικὸ φόβο μὴ τυχὸν προσβάλλει τὴν ἐλευθερία τῶν καλλιτεχνῶν, εἶναι ὅτι πολλὰ ἀπὸ τὰ ἔργα ποὺ προβάλλονται ὡς ἔργα τέχνης, κάθε μορφῆς, μὲ δυσκολία κρύβουν κάτω ἀπὸ ἕνα πολὺ λεπτὸ καλλιτεχικὸ ἐπίχρισμα τὴν ἀκαλαισθησία τῶν παθῶν. Ὁ πυρῆνας πολλῶν εἶναι ἀγελαῖος καὶ ἀγοραῖος. Δείχνουν τὸν ἄνθρωπο κυριαρχούμενο ἀπὸ ζωώδη ἔνστικτα, τὴν κοινωνία σὰν κοπάδι ζωντανῶν χωρὶς ὑψηλοὺς στόχους, μὲ κοινὴ γλῶσσα καὶ ἤθη ποὺ μπορεῖ κανεὶς νὰ χαρακτηρίση ἀγοραῖα. Δυστυχῶς σὲ ἕνα τέτοιο στενὸ καὶ ἀποπνικτικὸ πολιτισμικὸ πλαίσιο κινεῖται σημαντικὸς ἀριθμὸς ἔργων τῆς σύγχρονης παραγωγῆς.

Ἔτσι βλέπουμε στὶς μέρες μας οἱ βρυκόλες, ὁ Ἀντίχριστος, ἡ ἀσχήμια, οἱ καταστροφές, οἱ ἀποκαλυπτικοὶ καιροὶ νὰ προσφέρονται σὰν ἕνα σαδιστικό, ἐκφυλιστικὸ καὶ «προαγωγὸ» θέαμα.

Προφανῶς ὁ Ἀντίχριστος καὶ οἱ ἀποκαλυπτικοὶ καιροὶ θὰ μποροῦσαν νὰ προσφερθοῦν ἀντιστρόφως σὰν ἕνα ἀφυπνιστικὸ θέαμα, σὰν ἕνα κήρυγμα μετανοίας καὶ ἀνανήψεως. Ὅμως καὶ αὐτὰ προσφέρονται «πακεταρισμένα» μέσα στὴν σύγχρονη ἀγοραία νοοτροπία, χωρὶς νὰ κεντρίζουν τὴν αἴσθηση τῆς ματαιότητας τοῦ κόσμου, χωρὶς νυγμοὺς αὐτοκριτικῆς γιὰ λάθος πορεία ζωῆς, ἀντίθετα προσκολλῶντας τὸν νοῦ σὲ φτηνὲς ἡδονές, στὴν οὐσία πεπερασμένες ἕως ἀνύπαρκτες.

Ἡ ποιότητα στὴν τέχνη

Δὲ ἀπουσιάζουν βέβαια ἀπὸ τὴν σύγχρονη ἀγορὰ καὶ ἔργα ποιότητος, ἂν καὶ εἶναι πολὺ ὑποκειμενικὸ τὸ τί χαρακτηρίζει κανεὶς ὡς ποιότητα σὲ ἕνα ἔργο.

Κάτι γενικὸ ποὺ μπορεῖ νὰ πῇ κανεὶς εἶναι ὅτι ἔργο ποιότητος μπορεῖ νὰ χαρακτηρισθῇ αὐτὸ ποὺ βοηθᾶ τὸν ἀναγνώστη ἡ τὸν θεατή του «νὰ ἀνέβη λίγο ψηλότερα», κατὰ μία παραλλαγὴ τοῦ σεφερικοῦ στίχου, καὶ ἀπὸ ἐκεῖ «ψηλότερα» ποὺ τὸν βοήθησε νὰ «ἀνέβη», τοῦ ξεθολώνει τὸν ὁρίζοντα τοῦ νοῦ του, ὥστε νὰ ἐποπτεύη ὅσο εἶναι δυνατὸν τὸ πλαίσιο τῆς ζωῆς του. Δηλαδή, τὸ ἔργο ποιότητος δίνει ἀφορμὲς στὸν ἀναγνώστη ἡ τὸν θεατή του νὰ δὴ ἀπὸ ἀπόσταση ὅ,τι ταράζει τὴν ζωή του, ἐπιπλέον τὸν ἐμπνέει νὰ ἀμφιβητήση τὴν ἐξουσία τῶν ἀλόγων παθῶν του καὶ νὰ ἐπιχειρήση τὸν ἔλεγχο τῶν κινήσεων τους, καὶ μαζὶ μὲ ὃλ’ αὐτά του προτείνει προοπτικὲς καὶ νόημα στὴν ζωή του.

Ὅλα αὐτὰ μπορεῖ νὰ ὑπάρχουν σ’ ἕνα καθαρὰ ἀνθρωποκεντρικὸ πλαίσιο χωρὶς θεολογικὲς διεξόδους. Στὶς μέρες μας, δυστυχῶς, καὶ αὐτὸ κάτι εἶναι... Χρειαζόμαστε ὅμως καὶ μιὰ τέχνη «πιὸ ἀναστημένη», μιὰ τέχνη ποὺ νὰ συνεχίζη τὸ ἔργο του Μακρυγιάννη, τοῦ Παπαδιαμάντη, τοῦ Κόντογλου, τοῦ Πεντζίκη. Μιὰ τέχνη αὐθεντική, λαϊκή, ὀρθόδοξη.

π.Θ.Α.Β.