«Ἡ ἀντιμετώπιση τῶν ψυχικῶν διαταραχῶν τῶν πιστῶν στὰ πλαίσια τοῦ μυστηρίου τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως»

Ἡμερίδα γιὰ τοὺς Πνευματικούς

Δελτίον Τύπου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου

Πραγματοποιήθηκε στὶς 12 Φεβρουαρίου 2009, ἡμέρα Πέμπτη, μὲ μεγάλη ἐπιτυχία, στὸ Συνεδριακὸ Κέντρο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, Ἡμερίδα γιὰ τοὺς Πνευματικοὺς Πατέρες – Κληρικοὺς τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων Μακεδονίας μὲ θέμα: «Ἡ ἀντιμετώπιση τῶν ψυχικῶν διαταραχῶν τῶν πιστῶν στὰ πλαίσια τοῦ μυστηρίου τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως». Ἡ ὡς ἄνω Ἡμερίδα πραγματοποίηθηκε κατόπιν σχετικῆς ἐγκρίσεως καὶ εὐλογίας τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὕστερα ἀπὸ σχετικὴ πρόταση πρὸς αὐτὴν τοῦ Σέβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου κ. Ἱεροθέου, Προέδρου τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Εἰδικῶν Ποιμαντικῶν Θεμάτων καὶ Καταστάσεων. Τὴν Ἡμερίδα παρακολούθησαν 150 καὶ πλέον Κληρικοί. Ἡ ὅλη ἐκδήλωση ξεκίνησε στὶς 8:00 π.μ. μὲ τὴν τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας στὸν Ἱερὸ Μητροπολιτικὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ.

Τὴν ἔναρξη τῶν ἐργασιῶν τῆς Ἡμερίδας ἔκανε ὁ Μακαριώτατος Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερώνυμος, ὁ ὁποῖος καὶ ἀπηύθυνε σχετικὸ χαιρετισμό, καθὼς καὶ εὐχαριστίες πρὸς τὸν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ. Ἄνθιμο, γιὰ τὴν ἀνταπόκρισή του στὴν ἐκδήλωση αὐτὴ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καὶ γιὰ τὴν θερμὴ φιλοξενία τῶν ἐργασιῶν τῆς Ἡμερίδας. Ἀκολούθως, ἀναφέρθηκε στὴν προσφορὰ τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπὶ Εἰδικῶν Ποιμαντικῶν Θεμάτων καὶ Καταστάσεων κάνοντας παράλληλα τὴν διάκριση μεταξὺ τῆς Ποιμαντικῆς Μέριμνας, ποὺ εἶναι ἔργο τοῦ κάθε Ἀρχιερέα, καὶ τοῦ συμβουλευτικοῦ ἔργου ποὺ προωθεῖται ἀπὸ τὴν ὡς ἄνω Ἐπιτροπὴ καὶ γενικότερα ἀπὸ τὸν Ἐπιτελικὸ Ὀργανισμὸ τῆς Ἱερᾶς Συνόδου. Ὁ Μακαριώτατος στὸν χαιρετισμό του ἀναφέρθηκε, μεταξὺ τῶν ἄλλων, γύρω ἀπὸ τὴν τεράστια σημασία τοῦ θέματος, ὑπογραμμίζοντας τὴν θεραπευτικὴ πτυχὴ τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως σὲ ἀντιδιαστολὴ μὲ τὴν ἠθικιστική – δικανικὴ ἀντίληψη τῆς σχολαστικῆς θεολογίας. Κλείνοντας, ἀναφέρθηκε στὴν σημασία τῆς ἐνορίας σήμερα ὡς «θεραπευτικῆς κοινότητας» μὲ ἐπίκεντρο καὶ ἀναφορὰ τὸ ἱερὸ Μυστήριο τῆς Θείας Εὐχαριστίας καὶ τὴν σημασία τῆς ἐπιστήμης στὴν ἀντιμετώπιση τῶν συγχρόνων προβλημάτων τοῦ ἀνθρώπου, καὶ εὐχήθηκε καλὴ ἐπιτυχία γιὰ τὴν ἔκβαση καὶ τὴν εὐόδωση τοῦ σκοποῦ τῆς Ἡμερίδας.

Ἀκολούθως, τὸν λόγο ἔλαβε ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ἰερόθεος, ὁ ὁποῖος εἶχε καὶ τὸν ρόλο τοῦ Προέδρου καὶ Συντονιστῆ τῆς Ἡμερίδας. 

Τὸν λόγο ἔλαβε στὴν συνέχεια ὁ Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ. Ἄνθιμος. Ἀφοῦ ἐξέφρασε τὶς εὐχαριστίες τοῦ πρὸς τὴν Ἱερὰ Σύνοδο γιὰ τὴν ἐπιλογή της στὸ νὰ πραγματοποιηθῇ στὴν Ι. Μητρόπολη τῆς Θεσσαλονίκης ἡ Ἡμερίδα αὐτὴ καὶ ἰδιαίτερα μὲ τὴν φυσικὴ παρουσία τοῦ Μακαριωτάτου, ἀπηύθυνε τὸν χαιρετισμό του καὶ πρὸς ὅλους τοὺς Συνέδρους.

Ἀκολούθως, ἀπηύθυνε χαιρετισμὸ ὁ Κοσμήτορας τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ. καθηγητὴς κ. Ἰωάννης Κογκούλης. Στὸ μήνυμά του τόνισε τὴν σημασία ποὺ πρέπει νὰ δίνη ἡ Ἐκκλησία στὰ προβλήματα τοῦ «καθ’ ὅλου» ἀνθρώπου, ἀναφέρθηκε στὴν σύγχρονη τάση γιὰ «ἄναρχη αὐτονόμηση» καὶ ἡδονή, καθὼς καὶ στὸν διακριτὸ καὶ διακριτικὸ ρόλο ποὺ ὀφείλουν νὰ ἔχουν οἱ Κληρικοὶ ἀπὸ τοὺς εἰδικοὺς ἐπιστήμονες. Ἰδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε ἐκ μέρους του στὴν διαφορετικὴ προσέγγιση τῶν προβλημάτων τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου ἀπὸ τὴν Ὀρθοδοξία... Τέλος, ἐπισήμανε τοὺς κινδύνους τῆς σύγχρονης τάσης τῆς Κοινωνίας μὲ τὴν σταδιακὴ ἀπομάκρυνση τοῦ Ι. Κλήρου ἀπὸ τὰ Σχολεῖα καὶ τὶς εἰς βάρος τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν ἐπιθέσεις γιὰ τὴν ἀπομάκρυνσή του ἀπὸ τὴν ἐκπαίδευση. Ἕνα μάθημα ποὺ τόσο ἀπαραίτητο καθίσταται γιὰ τὴν ψυχικὴ καὶ κοινωνικὴ σφαῖρα τοῦ ἀνθρώπου σήμερα.

Κατόπιν, ἀκολούθησε ἡ Α Συνεδρία μὲ πρώτη τὴν εἰσήγηση τοῦ Ἄιδεσ. Πρώτ. π. Βασιλείου Καλλιακμάνη, καθηγητοῦ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ, μὲ θέμα: «Πνευματικὴ Πατρότητα καὶ Ποιμαντικὲς Ἀρχές». Ἔγινε ἀναφορὰ στὴν Ἁγιοπνευματικὴ καὶ Ἐκκλησιολογικὴ σημασία τῆς ἔννοιας τοῦ «Πνευματικοῦ Πατέρα», καθὼς καὶ γιὰ τὸ ποιοί κληρικοὶ δικαιοῦνται νὰ φέρουν αὐτὸν τὸν τίτλο. Τονίσθηκε ἡ σημασία τῶν ποιμαντικῶν ἀρχῶν τῆς «ἀκρίβειας» καὶ τῆς «οἰκονομίας», καθὼς καὶ τῶν ἰδιαιτέρων ποιμαντικῶν ἀρχῶν τῆς «ἀναλογίας», τῆς «ἱστορικότητας» καὶ τῆς «ἰδιαιτερότητας» τοῦ κάθε προσώπου. Τέλος, δόθηκε βάρος στὸν σκοπὸ τῆς πνευματικῆς «χειραγωγήσεως», ποὺ δὲν εἶναι ἄλλος ἀπὸ τὴν καθοδήγηση τοῦ πιστοῦ στὴν «ἐν Χριστῷ ἐλευθερίᾳ», καθὼς καὶ στὴν χρεία τοῦ ἀρίστου συνδυασμοῦ τῆς Θεολογίας καὶ τῆς Ποιμαντικῆς.

Στὴ συνέχεια, ἀκολούθησε ἡ δεύτερη εἰσήγηση τοῦ κ. Ἀλεξάνδρου Σταυρόπουλου, Ὁμότιμου Καθηγητοῦ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, μὲ θέμα: «Ὁ ἄνθρωπος σὲ κρίση – Περιστασιακὴ ἐξομολόγηση». Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς εἰσήγησής του ὑπογραμμίστηκε ὅτι: Τὸ μυστήριο τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως εἶναι χῶρος πολυσυλλεκτικός [...] ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἀντιλαμβάνονται κάποιο πρόβλημα ποὺ ἅπτεται τῆς ψυχικῆς τους ὑγείας, εἶναι μεγάλο τὸ ποσοστὸ αὐτῶν ποὺ ἀπευθύνθηκαν ἀρχικὰ στὴν Ἐκκλησία καὶ ὕστερα σὲ ἄλλες εἰδικότητες [...] Οἱ αἰτίες καὶ οἱ ἀφορμὲς ποὺ ὁδηγοῦν κάποιον σὲ μία περιστασιακὴ ἐξομολόγηση, εἶναι διάφορες καὶ ποικίλες, καὶ ἔχουν νὰ κάνουν τόσο μὲ τὸν ἴδιό του τὸν ἑαυτό, ὅσο καὶ μὲ τὸ περιβάλλον του [...] ἡ προσδοκία τοῦ προσφεύγοντος στὴν ἐξομολόγηση ἐπικεντρώνεται στὰ αἰτήματα τῆς ἐγκάρδιας ὑποδοχῆς, τῆς ἀποδοχῆς, τῆς φιλικότητας καὶ τῆς ἀγάπης ἀπὸ μέρους τῶν ἐκπροσώπων τῆς Ἐκκλησίας. Χρειάζεται, λοιπόν, μιὰ ἀνάλογη προετοιμασία τοῦ ἐξομολόγου, κατὰ τέτοιον τρόπον, ποὺ νὰ ἐμπνέη ἐμπιστοσύνη στοὺς προσερχομένους, καθὼς καὶ τὴν πεποίθηση ὅτι κάθε ἄνθρωπος ἔχει τὰ δικά του μέτρα καὶ ὅρια, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἀνακτηθῇ ἡ χαμένη αὐτοπεποίθηση τοῦ ἀτόμου.

Στὴν Β' Συνεδρία ἀκούσθηκε ἡ εἰσήγηση τοῦ Δρ. Σταύρου Ι. Μπαλογιάννη, Καθηγητοῦ τῆς Νευρολογίας τοῦ ΑΠΘ, Διευθυντοῦ τῆς Α Νευρολογικῆς Κλινικῆς τοῦ Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ Θεσσαλονίκης, μὲ θέμα: «Καταθλιπτικὰ στοιχεῖα καὶ παρερμηνευτικὲς διαθέσεις οἱ ὁποῖες εἶναι δυνατὸν νὰ ἐπηρεάσουν τὸ περιεχόμενο τῆς Ι. Ἐξομολογήσεως στοὺς νέους, στοὺς ἐνήλικες καὶ στοὺς ἡλικιωμένους». Μεταξὺ τῶν ἄλλων, τονίσθηκε ὅτι: Μεγάλος προβληματισμὸς παρέχεται ἐπὶ ὅλων τῶν παθολογικῶν διεργασιῶν, στὶς ὁποῖες τὸ ἐπικρατοῦν νοσηρὸ στοιχεῖο δὲν ἐπιτρέπει τὴν ἐκ μέρους τοῦ ἐξομολογουμένου ἔκθεση καὶ κατάθεση τῶν πραγματικῶν διαστάσεων τῶν ψυχικῶν διεργασιῶν, ἀλλὰ ἄλλοτε παραβλέπονται καὶ ἄλλοτε ἀλλοιώνονται. Οἱ ψυχολογικὲς τροποποιήσεις συναρτήσει τῆς ἡλικίας εἶναι δυνατὸν ἐκ παραλλήλου νὰ ἐπηρεάσουν καὶ τὸ περιεχόμενο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως καὶ νὰ ὁδηγήσουν σὲ μεγιστοποιήσεις καὶ σχετικὲς παρερμηνεῖες τῶν ψυχικῶν φαινομένων. Ὁ πνευματικὸς Πατέρας πρέπει νὰ εἶναι σὲ θέση νὰ διακρίνη τὰ νοσηρὰ στοιχεῖα τοῦ ἐξομολογουμένου καὶ νὰ κατευθύνη καταλλήλως τὴν προσέγγιση αὐτοῦ, σὲ τέτοιο σημεῖο ὥστε ἡ Ἱερὰ Ἐξομολόγηση νὰ ἀποκτήση διττὴ ψυχοθεραπευτικὴ βαρύτητα.

Κατόπιν, ἀκολούθησε ἡ εἰσήγηση τοῦ π. Ἀδαμαντίου Αὐγουστίδη, Ψυχιάτρου – Θεολόγου καὶ Λέκτορος τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν, μὲ θέμα: «Ἐκκλησία καὶ Ψυχικὴ Ὑγεία». Μεταξὺ τῶν ἄλλων, ἰδιαίτερη βαρύτητα δόθηκε στὰ ἑξῆς σημεῖα: Ἡ ἐξομολόγηση δὲν στηρίζεται σὲ ὀρθολογικὲς τεχνικὲς γενικῆς χρήσεως καὶ ἐφαρμογῆς, ἀλλὰ στὸν φωτισμὸ ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, τόσο τοῦ ἐξομολογουμένου, ὅσο καὶ τοῦ Πνευματικοῦ Πατρός. Ἡ θεραπευτικὴ δύναμη τοῦ μυστηρίου τῆς μετανοίας δὲν εἶναι «ἐκ τοῦ κόσμου τούτου», ἀφοῦ δὲν στηρίζεται σὲ κτιστὲς μεθόδους, ἀλλὰ στὶς ἄκτιστες ἐνέργειες τῆς Ἁγίας Τριάδος. Δὲν εἶναι σωστὸ νὰ γίνεται σύγχυση μεταξὺ τῶν κτιστῶν ἀνθρωπίνων ἰαματικῶν μέσων καὶ τῆς θεραπευτικῆς κοινωνίας τοῦ κτιστοῦ ἀνθρώπου μὲ τὶς ζωοποιὲς ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ διὰ τῶν μυστηρίων τῆς Ἐκκλησίας. Καμιὰ ἀνθρώπινη «ψυχο – θεραπευτικὴ» μέθοδος δὲν μπορεῖ νὰ θεωρηθῇ ὑποκατάστατο τῆς ἐξομολόγησης, οὔτε ἡ ἐξομολόγηση ἐπιτρέπεται νὰ εὐτελίζεται, κατανοούμενη καὶ χρησιμοποιούμενη ὡς ἐναλλακτικὴ θρησκευτικοῦ τύπου «ψυχο–λογική» θεραπεία. Ἀκόμη καὶ ὅταν κάποιος χρειάζεται καὶ τὶς δυό, δὲν θὰ πρέπει νὰ γίνεται σύγχυση μεταξύ τους. Δεδομένου, ὅμως, ὅτι πολὺ συχνὰ ζητοῦν τὴ συμβουλὴ τοῦ Πνευματικοῦ ἄνθρωποι μὲ σοβαρὰ «ψυχολογικὰ» προβλήματα, εἶναι σημαντικὸ ὁ ἱερέας νὰ μπορῇ νὰ ἀναγνωρίση τὰ σημεῖα ἐκεῖνα, ποὺ ὑποδεικνύουν τὴν παρουσία «ψυχοπαθολογίας» μὲ τὴν ἰατρικὴ ἔννοια τοῦ ὅρου, καὶ νὰ ὑποδεικνύη τὴν ἀνάγκη ἰατρικῆς ἢ ψυχολογικῆς βοήθειας. Ὁ ἐξομολογούμενος δὲν ἀποπέμπεται, ἀλλὰ παραπέμπεται στὸν κατάλληλο εἰδικό.

Στὴν συνέχεια, ἀκολούθησαν κατατοπιστικὲς ἀπαντήσεις καὶ διευκρινίσεις στὶς εὔστοχες ἐρωτήσεις, τοποθετήσεις καὶ ἀπορίες τῶν Συνέδρων, καθὼς καὶ ἐποικοδομητικὴ συζήτηση ἐπὶ τῶν εἰσηγήσεων.

Τέλος, ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ἰερόθεος, Πρόεδρος τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Εἰδικῶν Ποιμαντικῶν Θεμάτων καὶ Καταστάσεων, κατέληξε στὶς τελικὲς θέσεις ὡς τὰ πρῶτα Συμπεράσματα τῆς Ἡμερίδας, ποὺ εἶναι τὰ ἑξῆς:

• Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ψυχοσωματικὸ ὀν, ἀποτελεῖται ἀπὸ ψυχὴ καὶ σῶμα καὶ παρατηροῦνται ἐπιδράσεις τῆς ψυχῆς ἐπὶ τοῦ σώματος καὶ τοῦ σώματος ἐπὶ τῆς ψυχῆς. Ἐπίσης, ὁ ἄνθρωπος δέχεται καὶ διάφορες ἐπιρροὲς ἀπὸ τὸ περιβάλλον.
  
• Ὑπάρχουν πολλὲς ἀσθένειες, ὅπως πνευματικές -ψυχικές, ψυχολογικές, νευροβιολογικὲς καὶ σωματικές. Μεταξὺ αὐτῶν ὑπάρχουν ἀλληλεπιδράσεις καὶ ὁ διακριτικὸς καὶ φωτισμένος Πνευματικὸς μπορεῖ νὰ τὶς διακρίνη.
  
• Συνδέεται πολὺ στενὰ ἢ Ποιμαντικὴ μὲ τὴν Θεολογία, δηλαδὴ οἱ Ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας ὀφείλουν νὰ θεολογοῦν καὶ οἱ θεολόγοι πρέπει νὰ ποιμαίνουν τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο.
  
• Ὅταν βρισκόμαστε μπροστὰ σὲ ἕναν ἄνθρωπο μὲ πνευματικά, νευρολογικὰ καὶ ψυχολογικὰ προβλήματα, ὀφείλουμε νὰ ἐνεργοῦμε μὲ διάκριση. Ἀρχίζουμε τὴν ποιμαντικὴ μὲ τὶς προϋποθέσεις ποὺ καθορίζει ἡ διαχρονικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως ἐκφράστηκε στὴν Ἁγία Γραφή, τὰ κανονικὰ κείμενα τῶν Τοπικῶν καὶ Οἰκουμενικῶν Συνόδων, τὴν πατερικὴ διδασκαλία καὶ τὴν ποιμαντικὴ πεῖρα. Ὅταν διακρίνουμε νευρολογικά-ψυχιατρικὰ προβλήματα, παραπέμπουμε τὸν ἄνθρωπο στοὺς εἰδικοὺς ἐπιστήμονες ἰατρούς, καὶ παράλληλα συνεχίζουμε τὴν πνευματικὴ ἀγωγή.
  
• Εὐχαρίστησε καὶ τὸν Πανοσ. Ἄρχιμ. π. Σπυρίδωνα Κατραμάδο, Γραμματέα τῆς Ἐπιτροπῆς γιὰ τὴν ὑποδειγματικὴ προετοιμασία τῆς Ἡμερίδας ἐκ μέρους τῆς Γραμματείας.

Οἱ ἐργασίες τῆς Ἡμερίδας ὁλοκληρώθηκαν μὲ τὴν παράθεση ἐκ μέρους τοῦ Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης κ. Ἀνθίμου, ἑνὸς πλούσιου γεύματος πρὸς ὅλους τοὺς συνέδρους στὶς ἐγκαταστάσεις τῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς Θεσσαλονίκης.

Ἐκ τοῦ Γραφείου Τύπου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου

Χαιρετισμὸς στὴν Ἡμερίδα τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ὡς Πρόεδρος τῆς Εἰδικῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς Εἰδικῶν Ποιμαντικῶν θεμάτων καὶ Καταστάσεων θὰ ἤθελα νὰ εὐχαριστήσω θερμῶς τὸν Μακαριώτατον Ἀρχιεπίσκοπον Ἀθηνῶν καὶ Πάσης Ἑλλάδος Κύριον Ἱερώνυμον γιὰ τὴν ὅλη συμπαράστασή του στὴν διοργάνωση αὐτῆς τῆς Ἡμερίδας καὶ τὴν αὐτοπρόσωπον παρουσία του σήμερα ἐδῶ καὶ τὸν στηρικτικό του λόγο. Ἐπίσης, εὐχαριστῶ θερμῶς τὸν Παναγιώτατον Μητροπολίτην Θεσσαλονίκης κ. Ἄνθιμον γιὰ τὴν ἄμεση ἀποδοχὴ τοῦ αἰτήματος νὰ πραγματοποιηθῇ ἡ Ἡμερίδα στὴν Περιφέρειά του καὶ μάλιστα στὴν Κεντρικὴ Αἴθουσα Τελετῶν τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεώς του. Ἡ παρουσία τόσων ἐκλεκτῶν Συνέδρων ἀπὸ ὅλες τὶς Μητροπόλεις τῆς Μακεδονίας καὶ Θράκης, καὶ μάλιστα Κληρικῶν ποὺ διακονοῦν τὸ ἔργο τῆς πνευματικῆς πατρότητος, μᾶς δίνει ἰδιαίτερη χαρά.

Τὸ θέμα τῆς Ἡμερίδας μὲ τίτλο «Ἡ ἀντιμετώπιση τῶν ψυχικῶν διαταραχῶν στὰ πλαίσια τοῦ Μυστηρίου τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως», εἶναι σημαντικό, οἱ δὲ ἐκλεκτοὶ εἰσηγητὲς θὰ τὸ φωτίσουν ἀπὸ πολλὲς πλευρὲς καὶ γι’ αὐτό τους εὐχαριστῶ. Τὸ Μυστήριο τῆς Ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως γίνεται μὲ τὴν ἐνέργεια τῆς θείας Χάριτος καὶ ἀποβλέπει στὴν θεραπεία τῶν πνευματικῶν ἀσθενειῶν καὶ τὴν προετοιμασία τῶν πιστῶν γιὰ τὴν μετάληψη τοῦ Σώματος καὶ τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ. Ἄλλωστε, ὅλα τὰ μυστήρια ἀναφέρονται καὶ καταλήγουν στὸ μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας. Ὡστόσο ὁ ἄνθρωπος δέχεται πολλὲς ψυχοσωματικὲς διαταραχὲς ἀπὸ διάφορες ἐπιδράσεις, ἤτοι βιολογικές, ψυχολογικές, περιβαλλοντολογικὲς καὶ γι’ αὐτὸ χρειάζεται βοήθεια ἀπὸ πολλὲς πλευρές. Ἄλλωστε, σήμερα ἡ σύγχρονη Ψυχολογία συνδέεται μὲ τὴν νευροεπιστήμη, καθὼς ἐπίσης ἡ ὑπαρξιακὴ ψυχολογία προσπαθεῖ νὰ δίνη νόημα στὴν ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου.

Ὡς πνευματικοὶ πατέρες ἔχουμε χρέος νὰ βοηθήσουμε τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος δέχεται ποικίλες ἐπιδράσεις, ἀλλὰ στὴν συνέχεια ὅταν πάσχη, δημιουργεῖ οἰκογενειακὰ καὶ κοινωνικὰ προβλήματα, ἀλλὰ πρωτίστως βασανίζεται ὁ ἴδιος προσωπικά. Ἐμεῖς χρησιμοποιῶντας τὴν μέθοδο τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας καὶ τῆς φιλοκαλικῆς–νηπτικής Παραδόσεως θὰ πρέπη νὰ βοηθοῦμε τὸν ἄνθρωπο νὰ ἐλευθερωθῇ ἀπὸ τὴν τυραννία τῶν σύνθετων λογισμῶν καὶ τῶν ἐμπαθῶν ἐπιθυμιῶν καὶ πράξεων, καὶ νὰ λειτουργῇ θετικὰ ἡ δυαδικὴ σχέση μεταξὺ ἡδονῆς καὶ ὀδύνης, δηλαδὴ νὰ μάθη πὼς ἡ ἀνάληψη τῆς ἑκούσιας ὀδύνης θὰ τὸν ἐλευθερώση ἀπὸ τὶς συνέπειες τῆς ἡδονῆς, ἀκριβῶς ἐπειδὴ ἡ ἑκούσια ἡδονὴ τὸν δεσμεύει στὴν ἀκούσια ὀδύνη. Τὸ πεδίο στὸ ὁποῖο ὀφείλουμε ὡς Πνευματικοὶ Πατέρες νὰ ἐργασθοῦμε εἶναι εὐρύτατο, ἀφήνοντας χῶρο ἐλεύθερο νὰ ἐργασθοῦν καὶ οἱ ἐπιστήμονες ἰατροὶ γιὰ τὴν βοήθεια τῶν πασχόντων ἀνθρώπων. Εὔχομαι καλὴ ἐπιτυχία στὶς ἐργασίες τῆς παρούσης Ἡμερίδας