«Πνευματικὸ Μνημόσυνο Ἀποδήμων»

Πραγματοποιήθηκε τὴν 3η Σεπτεμβρίου ε.ε., στὴν Παπαχαραλάμπειο Αἴθουσα Ναυπάκτου, ἐκδήλωση τιμῆς καὶ μνήμης στοὺς πρωτοπόρους ἀποδήμους Ρουμελιῶτες, μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς 120ης ἐπετείου ἀπὸ τὴν ἄφιξη τῶν πρώτων Ρουμελιωτὼν στὴν Νέα Ὑόρκη, τὸ 1888. Τὴν ἐκδήλωση ὀργάνωσε ἡ Ναυπακτιακὴ Ἀδελφότητα Νέας Ὑόρκης, ὑπὸ τὴν αἰγίδα τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως. Τὴν ἐναρκτήρια ὁμιλία ἐκφώνησε ὁ Σεβασμιώτατος καὶ τὴν δημοσιεύουμε στὶς σελ. 8-9. Στὴν συνέχεια μίλησε, ὡς κεντρικὸς ὁμιλητής, ὁ κ. Τρύφων Χατζηνικολάου, μὲ ἐνάργεια καὶ γλαφυρότητα, καὶ ξεδίπλωσε μὲ θαυμαστὴ ἀκρίβεια καὶ ἀπὸ στήθους ὄχι μόνον δικές του ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴν Ἀμερική, ἀλλὰ καὶ τὴν ἱστορία τοῦ ἑλληνισμοῦ στὴν νέα ἤπειρο. Ἀποσπάσματα θὰ δημοσιεύσουμε σὲ ἑπόμενο φύλλο.

Χαιρετισμοὺς ἀπηύθυναν –ὁ Δήμαρχος Ναυπάκτου κ. Ἀθανάσιος Παπαθανάσης, ὁ ὁποῖος μεταξὺ ἄλλων ἔκανε τὴν πρόταση γιὰ παναυπακτιακὸ ἀντάμωμα ὁμογενῶν ἀπ' ὅλα τὰ μέρη τοῦ κόσμου στὴν Ναύπακτο, –ὁ ἐκπρόσωπος τοῦ Νομάρχη κ. Βασ. Μπαρμπαγιάννης, –ὁ Πρόεδρος τῆς Ναυπακτιακῆς Ἀδελφότητος, κ. Νικόλαος Ἀναγνωστός –ὁ π. Ἰωάννης Ραμπαούνης, Ἐφημέριος τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Νικολάου Νέας Ὑόρκης, ποὺ θάφτηκε κάτω ἀπὸ τὰ ἐρείπια τῶν Δίδυμων Πύργων, ὁ ὁποῖος π. Ἰωάννης πρωτοστατεῖ στὴν προσπάθεια ἀνέγερσής του, μόλις δοθῇ ἡ σχετικὴ ἄδεια, –ὁ Διευθυντὴς τῆς Παπαχαραλαμπείου Βιβλιοθήκης κ. Ἰωάννης Χαλάτσης κ.α. Μετὰ τὴν ἐκδήλωση ὁ κ. Χατζηνικολάου προσέφερε γεῦμα σὲ ἑστιατόριο τῆς Ναυπάκτου, κατὰ τὸ ὁποῖο οἱ συνδαιτημόνες εἶχαν τὴν εὐκαιρία νὰ ποῦν πολλὰ γιὰ τὴν πατρίδα τὴν Ναύπακτο καὶ τὴν Ἀμερική, γιὰ τὰ ταξίδια, γιὰ τοὺς ὁμογενεῖς, τοὺς εὐεργέτες, παλαιοὺς καὶ νέους, κ.α.

Ἦταν μιὰ σημαντικὴ βραδυά, μὲ ἱστορικὲς μνῆμες καὶ σὲ οἰκογενειακὴ ἀτμόσφαιρα.–

***

Ὁμιλία κατὰ τὸ Πνευματικὸ Μνημόσυνο γιὰ τοὺς πρωτοπόρους Ρουμελιῶτες στὴν Ἀμερική (1888-2008)

Μητροπολίτου Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Προλογίζοντας τὸ σημερινὸ «Πνευματικὸ Μνημόσυνο γιὰ τοὺς πρωτοπόρους Ρουμελιῶτες στὴν Ἀμερικὴ» μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς συμπληρώσεως 120 ἐτῶν ἀπὸ τότε ποὺ οἱ πρῶτοι Ρουμελιῶτες μετανάστευσαν στὴν Ἀμερική, θὰ ἤθελα νὰ εὐχαριστήσω θερμὰ τὸν Πρόεδρο τῆς Ναυπακτιακῆς Ἀδελφότητος Νέας Ὑόρκης κ. Νικόλαο Ἀναγνωστὸ ποὺ ἀνέλαβε τὴν πρωτοβουλία τῆς ἐκδηλώσεως αὐτῆς καὶ τὸν γνωστὸ σὲ ὅλους μᾶς κ. Τρύφωνα Xατζηνικολάου, ὁ ὁποῖος ἦταν ἡ «ψυχὴ» αὐτῆς τῆς διοργάνωσης. Ἐπίσης εὐχαριστῶ γιὰ τὴν τιμὴ νὰ μοῦ ἀναθέσουν τὴν προλογικὴ αὐτὴ ὁμιλία στὴν σημαντικὴ αὐτὴ ἐκδήλωση. Τὸ θεωρῶ ἰδιαίτερη τιμή, ἡ ὁποία ἀνάγεται στὸν ἑκάστοτε Μητροπολίτη Ναυπάκτου καὶ γενικότερα στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία.

Βεβαίως, ὁ κ. Τρύφων Χατζηνικολάου, ὁ ὁποῖος θὰ μὲ διαδεχθῇ στὸ βῆμα θὰ ἀναφερθῇ διεξοδικὰ στὴν ζωὴ καὶ τὸ ἔργο των Ρουμελιωτὼν τῆς Ἀμερικῆς καὶ θὰ δοῦμε τὸν κόπο καὶ τὸν μόχθο τὸν ὁποῖο κατέβαλαν προκειμένου νὰ μεταναστεύσουν οἱ Ρουμελιῶτες καὶ γενικὰ Ναυπάκτιοι στὸν Νέο Κόσμο. Τὸ ἔχει γράψει συναρπαστικὰ σὲ ἕνα κείμενό του μὲ τίτλο «Ἡ πατριωτικὴ δράση των Ρουμελιωτὼν Ἀμερικῆς καὶ Καναδᾶ, 1888-1988». Ὁ ἴδιος πέρασε πολλὲς περιπέτειες γιὰ νὰ φθάση στὴν Ἀμερική, ἐργάσθηκε πολὺ καὶ εἶναι ἀθεράπευτος νοσταλγὸς τῆς πατρίδας του. Μάλιστα ἔγραψε ὅτι, ὅταν ἔφευγε γιὰ τὴν Ἀμερικὴ πάνω στὸ πλοῖο σκεφτόταν: «Ἔλεγα στὸν ἑαυτό μου ΟΧΙ, δὲν πρέπει νὰ ξεχάσω τὴν πατρίδα μου. Ἀντίθετα, πρέπει νὰ ζῶ, νὰ δουλεύω, νὰ τὴν θυμᾶμαι κάθε στιγμὴ καὶ νὰ βρῶ τρόπο νὰ τὴν βοηθήσω ὅσο μπορῶ περισσότερο».

Ἐπειδὴ δὲν προτίθεμαι νὰ ταυτολογήσω, ἄλλωστε κάποια ἄλλη φορὰ ἀναφέρθηκα στὸν κόπο καὶ τὸν μόχθο, τὴν ἀγωνία καὶ τὸν ἀγῶνα, τὶς ἀντίξοες συνθῆκες τῶν πρώτων μεταναστῶν, ποὺ εἶχαν νὰ παλαίψουν μὲ τὸν χρόνο, τὸν χῶρο καὶ τὸν τρόπο ζωῆς, ποὺ πόνεσαν, ἔκλαυσαν καὶ πέθαναν στὴν ξενιτειά, γι' αὐτὸ ἐπιτρέψτε μου στὴν ἐναρκτήρια αὐτὴ σύντομη ὁμιλία μου νὰ παρουσιάσω μερικὰ ἄλλα ἐνδιαφέροντα σημεῖα.

1. Οἱ Ἕλληνες καὶ ὁ οἰκουμενικὸς πολιτισμός τους

Κατ' ἀρχὰς εἶναι γνωστὸν ὅτι οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, οἱ πρόγονοί μας, εἶχαν μέσα στὸ «εἶναι» τους τὴν διαρκῆ μετακίνηση, τὴν συνεχῆ μετανάστευση, τὴν μετάβαση ἀπὸ τόπο σὲ τόπο. Ἄλλωστε, ὁ γεωγραφικὸς χῶρος τῆς Ἑλλάδος ἕνωνε τὴν Εὐρώπη, τὴν Ἀσία καὶ τὴν Ἀφρική. Τὸ αἰώνιο πρότυπο κάθε Ἕλληνα ἦταν ὁ Ὀδυσσέας καὶ κουβαλοῦσε μέσα τοῦ πάντοτε ἕναν Ὀδυσσέα. Στὴν διαρκῆ αὐτὴ μετακίνηση ὀφείλονται καὶ τὰ πολλὰ ὀνόματα τὰ ὁποῖα ἀπέκτησε ἡ φυλή μας. Ὁ φιλόσοφος Ἀριστοτέλης στὰ «Μετερεωλογικά» του ἀναφερόμενος στὸν μεγάλο κατακλυσμὸ ποὺ ἔγινε «περὶ τὴν Ἑλλάδα τὴν ἀρχαίαν», γράφει: «Αὕτη δ' ἐστὶν ἡ περὶ τὴν Δωδώνην καὶ τὸν Ἀχελῶον... ὤκουν γὰρ οἱ Σελλοὶ ἐνταῦθα καὶ οἱ καλούμενοι τότε μὲν Γραικοί, νῦν δ' Ἕλληνες». Δηλαδή, ὁ Ἀριστοτέλης συνδέει στενά τους Σελλούς, τοὺς Γραικοὺς καὶ τοὺς Ἕλληνες, οἱ ὁποῖοι κατοικοῦσαν στὴν Δωδώνη καὶ τὸν Ἀχελῶο.

Ὁ Καθηγητὴς Παναγιώτης Χρήστου σὲ μιὰ ἐνδιαφέρουσα μελέτη του μὲ τίτλο: «Οἱ περιπέτειες τῶν ἐθνικῶν ὀνομάτων τῶν Ἑλλήνων» ἀναφέρεται διεξοδικὰ στὸ θέμα αὐτό, ἀπὸ τὸ ὁποῖο φαίνεται ὅτι ἡ πολυωνυμία τῆς φυλῆς μας δὲν συνιστᾶ μιὰ σχιζοφρένεια, ἀλλὰ μιὰ ἐκπληκτικὴ ταυτότητα καὶ μιὰ μεγαλειώδη αὐτοσυνειδησία. Γράφει ὅτι ἐνῷ πρόκειται περὶ τῆς ἴδιας φυλῆς, τῆς ἑλληνικῆς φυλῆς, ἐν τούτοις ἡ Ἰταλία καὶ ἡ Δύση μας ἐγνώριζαν ὡς Γραικοὺς καὶ ἡ Ἀνατολή μας ἐγνώριζε ὡς Ἴωνες, διότι διὰ τοῦ Ἰονίου Πελάγους οἱ Ἕλληνες πέρασαν στὴν Μικρὰ Ἀσία καὶ γι' αὐτὸ ἡ Περιοχὴ ὀνομάσθηκε Ἰωνία καὶ ἡ κάτοικοί της Ἴωνες – Γιουνάν. Ἔτσι διαρκῶς οἱ Ἕλληνες ἐπεκτείνονταν πρὸς ἀνατολὰς καὶ δυσμάς.

Μελέτες ἔχουν δείξει τὶς στενὲς ἐπαφὲς μεταξὺ Ἑλλήνων καὶ Κελτὼν στοὺς προϊστορικοὺς χρόνους. Κατὰ τὸν ἰδ ἄ?ώνα π.Χ. ἀνθεῖ τὸ ἐμπόριο μεταξὺ Μυκηνῶν καὶ Κελτικῶν φυλῶν. Ὁ πολιτισμὸς τῆς τότε Εὐρώπης εἶχε ἐπηρεασθῇ ἀπὸ τοὺς πολιτισμοὺς τοῦ Αἰγαίου. Ἔπειτα, οἱ Λατῖνοι εἶχαν ἐπαφὲς μὲ τοὺς Ἕλληνες. Ὁ πολιτισμὸς τῆς «προϊστορικῆς Εὐρώπης εἶναι ἀδιανόητος χωρὶς τὴν μοναδικὴ συμβολὴ τοῦ μυκηναϊκοῦ πολιτισμοῦ». Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι οἱ Ρωμαῖοι ὀνόμαζαν τὰ κελτικὰ φῦλα τῆς Δύσεως ὡς «ἑλληνόφωνους», ποὺ δείχνει πόσο εἶχαν ἐπηρεασθῇ ἀπὸ τὸν ἑλληνικὸ πολιτισμό. Ἐπίσης, κατὰ τὴν μυκηναϊκὴ ἐποχὴ ἀναπτύχθηκαν ἐμπορικὲς σχέσεις τῶν Ἑλλήνων μὲ τὴν Παλαιστίνη. Στὴν συνέχεια κατὰ τὴν περίοδο ποὺ ἀναπτύχθηκε ἡ τότε γνωστὴ οἰκουμένη ἐπὶ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου καὶ Ρωμαϊκῆς κυριαρχίας ἡ Ἑλλάδα καὶ ὁ πολιτισμός της ἔπαιξε πρωταγωνιστικὸ ρόλο, ὥστε ἦταν ἡ Δύση τῆς Ἀνατολῆς καὶ ἡ Ἀνατολὴ τῆς Δύσης. Ὅσοι μελετοῦμε τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ φιλοσοφία καὶ κυρίως τὴν προσωκρατική, διαπιστώνουμε ὅτι τότε ἀναπτύχθηκαν δύο μεγάλες Σχολές, ἤτοι ἡ Σχολὴ τῆς Ἐλαίας τῆς Κάτω Ἰταλίας, τῆς ὁποίας ἡγέτης ἦταν ὁ Παρμενίδης, καὶ ἡ Σχολὴ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, στὴν ὁποία δεσπόζουσα θέση εἶχε ὁ Ἡράκλειτος. Καὶ οἱ δύο Σχολὲς ἀσχολήθηκαν μὲ τὸ «εἶναι» καὶ τὸ «γίγνεσθαι», μὲ τὴν διαφορὰ ὅτι ὁ Παρμενίδης ἔδινε βαρύτητα καὶ προτεραιότητα στὸ «εἶναι», ἐνῷ ὁ Ἡράκλειτος ἔδινε σημασία στὸ «γίγνεσθαι». Μάλιστα ὑπάρχουν σύγχρονες σοβαρὲς μελέτες οἱ ὁποῖες ἀποδεικνύουν ὅτι οἱ προσωκρατικοὶ φιλόσοφοι εἶναι «οἱ θεμελιωτὲς τῆς Δυτικῆς σκέψης».

Τὸ ἴδιο παρατηροῦμε καὶ γιὰ μετέπειτα φιλοσοφικὲς Σχολές, ὅπως τὴν πλατωνική, ἀριστοτελικὴ καὶ νεοπλατωνικὴ ποὺ ἐπηρέασαν βαθύτατα τόσο τὴν Δύση ὅσο καὶ τὴν Ἀνατολὴ μέχρι βαθειὰ τὸ σημερινὸ Ἰρὰκ καὶ τὸ σημερινὸ Ἰράν. Παντοῦ ἀναπτύχθηκε ἕνας θαυμάσιος ἑλληνικὸς πολιτισμός. Νὰ θυμηθοῦμε τὴν Μεγάλη Ἑλλάδα στὴν Κάτω Ἰταλία καὶ τὴν Σικελία, καθὼς ἐπίσης τὴν Μικρὰ Ἀσία, τὴν σημερινὴ Κριμαία, δηλαδὴ τὴν παλαιὰ Ταυρίδα, τὴν ὁποία ἐπισκέφθηκα καὶ οἱ περισσότερες πόλεις της ἔχουν σήμερα ἑλληνικὰ ὀνόματα (Συμφερούπολη, Σεβαστούπολη κλπ.), ὅπως ἐπίσης καὶ τὴν σημερινὴ Γεωργία ποὺ ἦταν ἡ ἀρχαία Κολχίδα. Ὅλος ὁ τότε γνωστὸς κόσμος εἶχε δεχθῇ Ἕλληνες μετανάστες ποὺ ἵδρυαν ἀποικίες, οἱ ὁποῖες συνδέονταν μὲ τὶς ἑλληνικὲς μητροπόλεις καὶ εἶχε ἐπηρεασθῇ ἀπὸ τὸν ἑλληνικὸ πολιτισμό. Ἔτσι ὁ ἑλληνισμὸς εἶχε ἕναν οἰκουμενικὸ χαρακτῆρα καὶ οἱ Ἕλληνες ἦταν στὴν πραγματικότητα οἰκουμενικοὶ καὶ βεβαίως καὶ ὁ πολιτισμός τους εἶχε τὸ στοιχεῖο τῆς οἰκουμενικότητος.

Ὁ Καθηγητὴς π. Ἰωάννης Ρωμανίδης, Καππαδόκης ὁ ἴδιος ποὺ οἱ γονεῖς του μετανάστευσαν στὴν Ἀμερικὴ καὶ μεγάλωσε ἐκεῖ, στὸ βιβλίο του «Ρωμηοσύνη» μᾶς δίδει πολλὲς πληροφορίες σύμφωνα μὲ τὶς ὁποῖες ἀπὸ τὸν 4ο π.Χ. αἰῶνα ἡ Ἰταλία εἶχε δεχθῇ τὸν ἑλληνικὸ πολιτισμό, μάλιστα δὲ ὁ μαθητὴς τοῦ Πλάτωνος Ἡρακλείδης ὁ Ποντικὸς ἀποκαλεῖ τὴν Ρώμη «πόλιν Ἑλληνίδα Ρώμην». Ἀπὸ τὸ 150 π.Χ., πρὶν ἀκόμη οἱ Ρωμαῖοι κατακτήσουν τὴν Ἑλλάδα, ὅλοι οἱ μορφωμένοι τότε Ρωμαῖοι γνώριζαν τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ φιλολογία. Τὸν 1ο αἰῶνα π.Χ. στὴν ρωμαϊκὴ Σύγκλητο ὁμιλοῦσαν ἑλληνικὰ καὶ καταργήθηκε ἡ θέση τοῦ μεταφραστοῦ, γιατί ὅλοι οἱ Ρωμαῖοι ἀριστοκράτες γνώριζαν ἀπταίστως τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα. Ἀκόμη καὶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ποὺ ἔγραψε ἐπιστολὴ στοὺς Χριστιανοὺς τῆς Ρώμης, ἐξ Ἑβραίων καὶ ἐξ Ἐθνῶν, χρησιμοποίησε τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα.

Ἔτσι καὶ ὁ λεγόμενος ρωμαϊκὸς πολιτισμὸς στὴν βάση του εἶναι ἑλληνικὸς πολιτισμὸς καὶ ἔγινε ὁ φορέας τῆς μεταδόσεως τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης καὶ τῶν ἑλληνικῶν στοιχείων πολιτισμοῦ σὲ ὅλο τὸν τότε γνωστὸ κόσμο. Εἶχε βεβαίως προηγηθῇ καὶ ἡ ἐπέκταση τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ μὲ τὸν Μέγα Ἀλέξανδρο. Βλέπουμε σαφέστατα τὴν δυναμικότητα τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, ἀλλὰ καὶ τὴν κινητικότητα τῶν Ἑλλήνων μεταναστῶν, οἱ ὁποῖοι ὅπου βρίσκονταν μετέφεραν τὴν ἑλληνικὴ παράδοση καὶ τὸν ἑλληνικὸ πολιτισμό. Σὲ αὐτὸ συνετέλεσε καὶ τὸ «πνεῦμα» τοῦ Χριστιανισμοῦ, τὸ ὁποῖο ἐκφράσθηκε μέσα ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα καὶ ὁρολογία. Ὁ Ἕλληνας μετανάστης εἶχε μέσα του μιὰ οἰκουμενικὴ ἔκφραση. Μέσα ἀπὸ τὴν προοπτικὴ αὐτὴ βλέπω καὶ τοὺς Ἕλληνες μετανάστες στὴν Ἀμερικὴ καὶ τὸ ἐντοπίζω καὶ στοὺς Ρουμελιῶτες καὶ τοὺς Ναυπακτίους, γιὰ τοὺς ὁποίους γίνεται εἰδικὸς λόγος σήμερα.

2. Οἱ Ρουμελιῶτες «ὅπου γῆς»

Κατὰ τὶς πολλὲς ἐπισκέψεις μου στὴν Ἀμερική, ἀλλὰ καὶ στὰ Βαλκάνια καὶ στὴν Μέση Ἀνατολὴ συνήντησα Ἕλληνες καὶ εἰδικὰ Ρουμελιῶτες μετανάστες ποὺ διακατέχονταν ἀπὸ αὐτὸ τὸ θαυμάσιο «πνεῦμα» τῆς οἰκουμενικότητας. Πρόκειται γιὰ ἀνθρώπους οἱ ὁποῖοι εἶναι καὶ λέγονται κοσμοπολῖτες, δηλαδὴ διατηροῦν τὴν ἑλληνορθόδοξη παράδοση, χωρὶς νὰ ἀπομονώνονται σὲ γκέτο, καὶ ζοῦν ἁρμονικὰ μὲ τὶς ἄλλες παραδόσεις, χωρὶς βεβαίως νὰ ἀφομοιώνονται, οὔτε ὅμως καὶ νὰ κλείνονται σὲ μικρὲς φανατικὲς ὁμάδες. Τοὺς διακρίνει αὐτὴ ἡ ἑλληνική, ἀλλὰ καὶ ἡ ὀρθόδοξη παράδοση, ὅπως ἐκφράζεται ἀπὸ τὸ Οἰκουμενικό μας Πατριαρχεῖο. Βλέποντας αὐτοὺς τοὺς κοσμοπολῖτες οἰκουμενικοὺς ἀνθρώπους χαίρομαι γιὰ τὴν λεβεντιά τους, τὴν δυναμικότητά τους καὶ τὰ πατριωτικά τους αἰσθήματα, χωρὶς ὅμως νὰ εἶναι σωβινιστὲς καὶ χωρὶς νὰ ἀπομονώνονται ἀπὸ τὰ σύγχρονα δεδομένα τοῦ χώρου στὸν ὁποῖο ζοῦν καὶ ἐργάζονται. Αἰσθάνονται ὅτι εἶναι Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, ἔχουν μιὰ ἰδιαίτερη πατρίδα καταγωγῆς, ἀλλὰ ταυτόχρονα αἰσθάνονται ὡς πατρίδα τους καὶ τὸν χῶρο στὸν ὁποῖον ζοῦν.

Μέσα ἀπὸ τὸ πρίσμα αὐτὸ πρέπει νὰ δοῦμε τὸ «πνευματικὸ μνημόσυνο τῶν Ρουμελιωτών», ὄχι σὰν μιὰ ἀνάμνηση τοῦ ἐνδόξου παρελθόντος, ἀλλὰ σὰν μιὰ δυναμικὴ πορεία στὸν σύγχρονο γίγνεσθαι τῶν πραγμάτων, γιατί ἐὰν παραμείνουμε μόνον στὶς δάφνες τοῦ παρελθόντος καὶ δὲν βλέπουμε τὴν παρουσία μας στὸ σύγχρονο γίγνεθαι, τότε ἀποξενωνόμαστε ἀπὸ τὴν ἱστορία, ἀφοῦ ἡ ἱστορία δὲν εἶναι παρελθόν, ἀλλὰ παρὸν καὶ προσδιορισμένο μέλλον καὶ ὅποιος ἀποδεσμεύεται ἀπὸ τὸ παρὸν καὶ τὸ μέλλον δὲν ἔχει καὶ παρελθόν. Εἶναι εὔκολο κανεὶς νὰ ὁμιλῇ γιὰ τὸ παρελθόν, ἀλλὰ ὅταν τὸ ἀπομονώνη ἀπὸ τὴν παροῦσα πραγματικότητα γίνεται ὀδυνηρό, γιὰ νὰ χρησιμοποιήσω τὸν λόγο τοῦ Γιώργου Σουρή, ὅπως μοῦ τὸν ὑπενθύμισε ὁ Καθηγητὴς Νῖκος Παπανικολάου. Δηλαδή, ὁ Σουρὴς ἀναφερόμενος σὲ κάποιον ποὺ μιλοῦσε ἔντονα γιὰ τὸ παρελθόν, εἶπε: «Τὴν παρελθοῦσαν γενεὰν ζητῶν νὰ ἀφυπνήση, κατόρθωσε τὴν σύγχρονον νὰ τὴν ἀποκοιμίση». Ὅμως ἐδῶ ἤλθαμε γιὰ νὰ ἀφυπνήσουμε καὶ τὴν σύγχρονη γενεά. Ἔτσι, ἐνθυμούμενος τοὺς ἀγῶνες, τὴν δράση, τὴν καλλιέργεια, τὴν ἀνάπτυξη καὶ τῶν παλαιῶν Ρουμελιωτὼν ποὺ μετακινήθηκαν μὲ δυσκολίες στὸν Νέο Κόσμο, ἀλλὰ καὶ τῶν συγχρόνων Ρουμελιωτὼν καὶ Ναυπακτίων ποὺ ἐργάζονται καὶ πολιτεύονται στὴν Ἀμερικὴ καὶ διακατέχονται ἀπὸ αὐτὸ τὸ οἰκουμενικὸ πνεῦμα καὶ τὸν κοσμοπολιτισμό, πολλὲς φορὲς πονῶ ὅταν βλέπω τὴν ζωὴ πολλῶν ἀπὸ μᾶς στὴν Ἑλλάδα.

3. Σύγχρονος «ἐπαρχιωτισμός»

Εἶναι γνωστὸν ὅτι μιὰ ἀπὸ τὶς μεγάλες διαφορὲς μεταξὺ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καὶ τῶν Ὀρθοδόξων Ἑλλήνων στὴν Ἑλλάδα εἶναι ὅτι, ἐνῷ τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο διακρίνεται ἀπὸ τὸ οἰκουμενικὸ «πνεῦμα», ἐμεῖς διακρινόμαστε ἀπὸ ἕναν ἐπαρχιωτισμό. Μὲ τὸν ὅρο ἐπαρχιωτισμὸ δὲν ἐννοῶ τὴν ἐμμονὴ στὰ πάτρια καὶ τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση, ἀλλὰ μιὰ ἰδιαίτερη νοοτροπία ποὺ διακρίνεται ἀπὸ φανατισμό, φονταμενταλισμό, μυωπικότητα, στενότητα σκέψεως καὶ λογικῆς. Αὐτό, δυστυχῶς, πολλὲς φορὲς τὸ παρατηρῶ σὲ κοινωνικό, τοπικὸ καὶ κομματικὸ ἐπίπεδο. Διακρινόμαστε ἀπὸ μιὰ μικροπολιτική, ἐπαρχιώτικη νοοτροπία, ποὺ διακρίνεται ἀπὸ ἰδιοτέλεια καὶ συμφεροντολογία, ποὺ προσπαθοῦμε νὰ ὑπονομεύσουμε κάθε ἀντίπαλο προκειμένου νὰ κυριαρχήσουμε, ποὺ ἐπιδιώκουμε νὰ στήσουμε ἰδιαίτερα «καπετανάτα» καὶ «μπαϊράκια», τὰ ὁποῖα ἀποβλέπουν στὴν δική μας ἐπιβίωση καὶ ὄχι στὴν ἀνάπτυξη τοῦ τόπου, ποὺ ἐκφράζεται ἀπὸ ἕναν ὀπορτουνισμὸ καὶ μιὰ ἐπιπολαιότητα. Εἴμαστε εὔκολοι νὰ παραθεωρήσουμε καὶ νὰ παραβλέψουμε κάθε ἄνθρωπο μὲ προσωπικότητα, μὲ ἰδιαίτερη ἐμβέλεια ἐντὸς καὶ ἐκτὸς τῆς Ἑλλάδος, μὲ ἐπιχειρήματα μικρονοϊκά. Πάνω ἀπ' ὅλα κυριαρχεῖ τὸ ἀτομικὸ συμφέρον καὶ ἡ μικροπολιτική.

Παρατηρῶ πολλὲς φορὲς τὶς σκέψεις καὶ τὶς κινήσεις πολλῶν παραγόντων τοῦ τόπου μας καὶ διερωτῶμαι: Ποιά εἶναι ἡ σχέση μας μὲ τοὺς παλαιοὺς Ἕλληνας καὶ Ὀρθοδόξους, οἱ ὁποῖοι μετέφεραν «ὅπου πήγαιναν» ἕναν ἰδιαίτερο πολιτισμό, μιὰ ἰδιαίτερη πρόταση ζωῆς; Καὶ φυσικὰ ὅταν λέμε πολιτισμό, ἐννοοῦμε κάτι ποὺ νοηματοδοτεῖ τὴν ὕπαρξή μας. Πὼς συνδεόμαστε μὲ τοὺς παλαιοὺς Ρουμελιῶτες, ὅταν βλέπουμε τὸν κόσμο μέσα ἀπὸ τὴν «τρῦπα ἑνὸς μακαρονιοῦ», καὶ ὅταν δὲν ἔχουμε τὴν δυνατότητα στὸν σύγχρονο ἀνήσυχο κόσμο νὰ προσφέρουμε τὴν πρόταση τῆς δικῆς μας πολιτιστικῆς παράδοσης καὶ νὰ ἀπαντήσουμε στὶς σύγχρονες ἀγωνίες τοῦ ἀνθρώπου; Πὼς μποροῦμε νὰ καυχόμαστε γιὰ τὴν καταγωγή μας, ὅταν ἀντὶ νὰ ζοῦμε, ἁπλῶς ἐπιβιώνουμε μέσα στὸ νέφος τῆς ἰδιοτέλειας, τῆς σκοπιμότητας, τῆς ἀπαξίωσης, τῆς φιλαυτίας καὶ τοῦ καιροσκοπισμοῦ; Πὼς μποροῦμε νὰ θεωρούμαστε ἀπόγονοι τῶν προγόνων μας, ὅταν ἔχουμε τελείως ἐπιπεδοποιηθή, ὅταν μᾶς διακρίνη ἡ φιλαυτία καὶ ἡ ἰδιοτέλεια καὶ ὑπονομεύουμε καθέναν ποὺ θεωροῦμε ἀνταγωνιστὴ ἡ ἀντίπαλο; Πὼς μποροῦμε νὰ κάνουμε λόγο γιὰ σύγχρονη καταξίωση, ὅταν ἡ νοοτροπία ποὺ μᾶς διακατέχει εἶναι κατώτερη τῶν περιστάσεων; Εἶναι γνωστὸν ὅτι ἐὰν ἕνας πολιτισμὸς δὲν ἀπαντᾶ στὰ ὑπαρξιακὰ ἐρωτήματα τοῦ ἀνθρώπου, ὄχι μόνον δὲν προσφέρει καὶ δὲν γονιμοποιεῖ κάτι καινούριο, ἀλλὰ ἀφομοιώνεται καὶ καταστρέφεται.

Ἔχω τὴν ἐντύπωση ὅτι ἀπὸ τὸ σημερινὸ «πνευματικὸ μνημόσυνο» πρέπει νὰ κρατήσουμε αὐτὸ τὸ οἰκουμενικὸ καὶ κοσμοπολίτικο πνεῦμα των Ρουμελιωτὼν ἐκτὸς Ἑλλάδος καὶ νὰ ἀποβάλλουμε τὸν ἀρρωστημένο ἐπαρχιωτισμό, ποὺ ἄλλωστε εἶναι ξεπερασμένος καὶ δὲν ἔχει ὅραμα καὶ νόημα ζωῆς. Θὰ πρέπει νὰ ἀποκτήσουμε μιὰ ἀρχοντιὰ σὲ ὅλες τὶς ἐκδηλώσεις τῆς ζωῆς μας. Αὐτὸ εἶναι στὴν πραγματικότητα ἕνα «πνευματικὸ μνημόσυνο» αὐτῶν γιὰ τοὺς ὁποίους θὰ ὀμιλήση εὐθὺς ἀμέσως ὁ κ. Τρύφων Χατζηνικολάου.