Κύριο ἄρθρο: Ἡ δύναμη καὶ ἡ ἀδυναμία τῆς ψήφου

Μητροπολίτου Ναυπάκτου & Ἁγίου Βλασίου Ἱεροθέου

Ἡ δύναμη τῆς ψήφου γιὰ τὶς ἀνθρώπινες κοινωνίες εἶναι μεγάλη καὶ ἐκφράζει τὸ δημοκρατικὸ πολίτευμα κάθε Πολιτείας, μὲ τὴν ὁποία ἀναδεικνύονται οἱ ἡγέτες.

Σίγουρα ἡ ψῆφος εἶναι ἔκφραση τῶν ἰδεολογιῶν, τῶν προσδοκιῶν καὶ τῶν ὁραμάτων κάθε ἀνθρώπου, ἀλλὰ συγχρόνως εἶναι καὶ ἔκφραση ἀντίστασης καὶ δυσαρέσκειας. Ἔτσι, ἡ ψῆφος μέσα της ἔχει καὶ θετικὰ καὶ ἀρνητικὰ στοιχεῖα καὶ ἐξαρτᾶται κάθε φορὰ ἀπὸ τὴν νοοτροπία τοῦ ψηφοφόρου. Ἐνῷ εἶναι μιὰ ψῆφος ποὺ ἐκφράζεται μὲ σταυρὸ ἡ μὲ λευκὸ ψηφοδέλτιο, ἐντὸς τῆς κρύβει μία προσωπικὴ ἱστορία κάθε ψηφοφόρου. Τί θὰ μπορούσαμε νὰ ἀκούσουμε ἂν ὑπῆρχε δυνατότητα νὰ κάνουμε ἕνα «ψυχογράφημα τῆς ψήφου»! Βεβαίως, μερικοὶ σύγχρονοι ἐπιστήμονες ἐκλογολόγοι ἀναλυτὲς ἔχουν τὶς προϋποθέσεις καὶ τοὺς τρόπους νὰ ἀνιχνεύουν αὐτὰ τὰ μύχια τῶν ψήφων καὶ τὶς προθέσεις τῶν ψηφοφόρων, ἀλλ' αὐτὸ δὲν μπορεῖ νὰ γίνη μὲ ἀκρίβεια.

Πέρα ἀπὸ αὐτὸ ἡ ψῆφος στὰ διάφορα πολιτεύματα καὶ ὁμάδες ἀνθρώπων δίδεται μὲ πολλοὺς τρόπους, ἤτοι διὰ βοῆς, δι’ ἀνατάσεως τῆς χειρός, δι’ ὀνομαστικῆς ψηφοφορίας καὶ διὰ μυστικῆς ψηφοφορίας. Κάθε εἶδος ψηφοφορίας ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸν χρόνο καὶ τὸν τόπο, ἀπὸ τὶς νοοτροπίες καὶ τὶς καταστάσεις ποὺ ἐπικρατοῦν. Θὰ πρέπη σὲ ὅλες αὐτὲς τὶς περιπτώσεις νὰ ἐξασκῆται μὲ προσωπικὴ ἐλευθερία, δηλαδὴ ὁ ψηφοφόρος νὰ ἐνεργῆ ὡς πρόσωπο, ποὺ σημαίνει, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, νὰ ἔχη τὴν δυνατότητα ἐλεύθερης ἐπιλογῆς καὶ ἔκφρασης.

Ὅμως, τὰ πρῶτα εἴδη ψηφοφορίας, ἤτοι διὰ βοῆς, ἀνατάσεως τῆς χειρὸς καὶ ὀνομαστικῆς ψηφοφορίας, εἶναι ἐνδεχόμενο νὰ ἑρμηνευθοῦν ὡς ἔκφραση ἀνδρείας καὶ δημοκρατικῆς εὐαισθησίας καὶ συνειδήσεως, ἀλλὰ εἶναι ἐνδεχόμενο καὶ νὰ ἐκφράζουν πίεση, ἐξαναγκασμὸ καὶ φόβο. Ἀντίθετα, ἡ μυστικὴ ψηφοφορία διασώζει περισσότερα στοιχεῖα ἐλευθερίας, χωρὶς ὅμως νὰ ἀπαλλάσσεται ἀπὸ τὴν αἴσθηση τοῦ φόβου. Τὰ θετικὰ στοιχεῖα εἶναι περισσότερα ἀπὸ τὰ ἀρνητικά. Μὲ τὴν μυστικὴ φηφοφορία διασώζονται τὰ προσωπικὰ στοιχεῖα τῆς ἐλευθερίας, τῆς ἀποδέσμευσης ἀπὸ ποικίλες ἐξαρτήσεις, τῆς ἀποφυγῆς συγκροτήσεως ἰδιαίτερων ὁμάδων καὶ σχηματισμῶν.

Αὐτὸ γίνεται στὰ πολιτικὰ καὶ κοινωνικὰ πράγματα, ἀφοῦ οἱ προτάσεις γίνονται ἀποδεκτὲς ἡ ὄχι μὲ ψηφοφορίες ὅλων τῶν εἰδῶν καὶ ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν εὐαισθησία τῶν διαφόρων ἡγετῶν καὶ ἀπὸ τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο ἀντιλαμβάνονται τὴν ἐξάσκηση τῆς ἐξουσίας. Αὐτό, ὅμως, γίνεται καὶ στὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα, κυρίως στὸ ἐπίπεδο τῆς Ἱεραρχίας ποὺ θὰ ἤθελα νὰ σχολιάσω. Ἐδῶ δὲν ἐννοῶ τὶς ψηφοφορίες γιὰ τὴν ἐκλογὴ Μητροπολιτῶν καὶ Ἀρχιεπισκόπου, ποὺ γίνονται μὲ κάλπη καὶ μυστικὴ ψῆφο, ἀλλὰ τὶς ψηφοφορίες ποὺ γίνονται στὰ Συνοδικὰ Ὄργανα, ἤτοι τὴν Διαρκῆ Ἱερὰ Σύνοδο καὶ τὴν Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, γιὰ διάφορα σοβαρὰ θέματα ποὺ καθορίζουν τὴν ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας.

Κατὰ καιροὺς ἔχουν δοκιμασθῇ καὶ ἐνεργοποιηθῇ ὅλα τὰ εἴδη τῆς ψηφοφορίας. Τὰ χρόνια ποὺ συμμετέχω στὰ Συνοδικὰ Ὄργανα διαπίστωσα ὅτι κυριαρχοῦσαν ἡ ψηφοφορία διὰ βοῆς, δι’ ἀνατάσεως τῆς χειρὸς καὶ μερικὲς φορὲς διὰ ὀνομαστικῆς ψηφοφορίας. Μόνον μιὰ φορά, ἀπὸ ὅ,τι θυμᾶμαι, πρὶν μερικὰ χρόνια ἐτέθη κάλπη γιὰ νὰ γίνη μυστικὴ ψηφοφορία, ἴσως γιατί τὸ θέμα ἦταν τέτοιο ποὺ προσδοκοῦσε ὁ μακαριστὸς Ἀρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος θετικὴ ψῆφο καὶ τὸ ἀποτέλεσμα ὑπῆρξε ἔκπληξη γι’ αὐτόν. Γιὰ πάνω ἀπὸ σαράντα χρόνια καὶ βεβαίως καὶ νωρίτερα οἱ Συνοδικὲς ἀποφάσεις λαμβάνονταν μὲ συνοπτικὲς διαδικασίες, ποὺ μερικὲς προβλημάτιζαν κάθε σκεπτόμενο Ἐπίσκοπο. Ἀλλὰ μὲ τέτοιους τρόπους δοκιμάζεται σκληρὰ ἡ ἐλευθερία τοῦ Ἐπισκόπου. Βεβαίως, καὶ ἐδῶ ἀναδεικνύεται τὸ ἐλεύθερο πρόσωπο ποὺ ἐνεργεῖ κατὰ Θεόν, κατὰ συνείδηση καὶ κατὰ δικαιοσύνη.

Στὴν πρόσφατη πρώτη Συνεδρίαση τῆς Ἱεραρχίας, ἐπὶ ἀρχιεπισκοπείας Ἱερωνύμου, ἔγινε μιὰ θετικὴ ἀλλαγὴ στὸ θέμα αὐτὸ ποὺ νομίζω θὰ συνεχισθῇ. Καὶ αὐτὸ δὲν ἔγινε ἀντιληπτὸ ἀπὸ τοὺς περισσότερους ποὺ ἀσχολοῦνται μὲ τὰ ἐκκλησιαστικά, ὅσο θὰ ἔπρεπε, καὶ αὐτὸ δείχνει τὴν ἀλλαγὴ ποὺ ἐπῆλθε στὰ ἐκλησιαστικὰ πράγματα.

Συγκεκριμένα γιὰ τὸ θέμα τῆς ἐκλογῆς τῶν Βοηθῶν Ἐπισκόπων ἐτέθησαν προτάσεις προκειμένου νὰ ἀποφασίση ἡ Ἱεραρχία ἡ δι’ ἀνατάσεως τῆς χειρός, ἡ μὲ ὀνομαστικὴ ψηφοφορία ἡ μὲ μυστικὴ ψηφοφορία καὶ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος χωρὶς δισταγμό, κατέληξε στὴν τελευταία πρόταση (μυστικὴ ψηφοφορία) τὴν ὁποία, ἄλλωστε, ὑπεστήριζε ἀπὸ καιρό. Καὶ ἔτσι στήθηκε κάλπη γιὰ νὰ ληφθῇ ἡ συγκεκριμένη ἀρνητικὴ ἀπόφαση. Νομίζω ὅτι ἂν ἤθελε καὶ γινόταν ἡ ψηφοφορία δι’ ἀνατάσεως τῆς χειρὸς ἡ μὲ κατάσταση (ὀνομαστικὴ ψηφοφορία) θὰ ἦταν θετική, ἀφοῦ ἡ πρόταση τῆς ἐκλογῆς Βοηθῶν Ἐπισκόπων εἶχε ὑποστηριχθῇ ἀπὸ πολλοὺς καὶ παλαιοὺς Ἀρχιερεῖς.

Οἱ περισσότεροι παρουσιαστὲς μὲ εὐκολία κατέληξαν στὸ ὅτι ἡ ἄρνηση τῆς πλειοψηφίας τῶν Ἱεραρχῶν νὰ δεχθῇ τὴν ἀπόφαση τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου ἦταν ἀποτυχία τοῦ Ἀρχιεπισκόπου. Ὅμως, προσωπικὰ νομίζω ὅτι ἡ μυστικὴ ψηφοφορία ἦταν μεγάλη ἐπιτυχία τοῦ Ἀρχιεπισκόπου καὶ γενικότερα τοῦ Συνοδικοῦ συστήματος. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος, ἀπὸ ὅ,τι γνωρίζω, θέλει νὰ σπάση τὴν ἄποψη ὅτι πρέπει νὰ δίνη γραμμές, νὰ ἐπιβάλλεται στὴν ψηφοφορία καὶ νὰ καθορίζη τὶς ἐξελίξεις. Ἄλλο εἶναι ἡ πρόταση καὶ ἄλλο ἡ λεγόμενη γραμμή. Ὁ κάθε Ἀρχιεπίσκοπος δὲν πρέπει νὰ παγιδεύη τὴν Ἱεραρχία καὶ νὰ τὴν ποδηγετῇ, ἀλλὰ νὰ ἀφουγκράζεται τὶς ἀπόψεις τῶν Ἱεραρχῶν, νὰ προτείνη ἐνδεχομένως, ἀλλὰ οὔτε νὰ θεωρῇ ἐπιτυχία τὴν ἀποδοχὴ τῆς προτάσεώς του, οὔτε ὡς ἀποτυχία τὴν μὴ ἀποδοχή της. Ἐπὶ τέλους πρέπει νὰ ἀπομακρυνθοῦν ἀπὸ τὴν Ἱεραρχία τέτοιες πρακτικὲς ποὺ ἐνδεχομένως μποροῦν νὰ ὑπάρχουν σὲ ἄλλους χώρους.

Ἡ πολιτική, κοινωνική, ἀλλὰ καὶ ἐκκλησιαστικὴ πεῖρα ἔχει ἀποδείξει ὅτι ὅταν ὁ ἡγέτης, Πολιτικὸς ἡ Ἐκκλησιαστικός, στηρίζεται σὲ πλειοψηφίες, ἡ στὸν καταρτισμὸ δικῆς του ὁμάδας, ἡ στὴν ἀστυνόμευση τῆς βούλησης τῶν συνεργατῶν του καὶ τῶν μελῶν τοῦ χώρου ποὺ ἡγεῖται, βλέπει πολὺ σύντομα τὸ οἰκοδόμημα ποὺ θέλησε νὰ κατασκευάση νὰ καταρρέη παταγωδῶς. Τὰ «ἀπολυταρχικὰ» καθεστῶτα δὲν ἀντέχουν στὸν χρόνο καὶ οἱ βιασμένες συνειδήσεις πολὺ γρήγορα ἐπαναστατοῦν. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἔγραφε: «Τὸ βία ὑποταττόμενον στασιάζει καιροῦ λαβόμενον». Αὐτὸ ποὺ μένει καὶ ἔχει ἀξία εἶναι ὅτι ὁ κάθε ἡγέτης γιὰ νὰ ἀφήση ἔργο διαχρονικὸ πρέπει νὰ διοικῇ σταυρικὰ καὶ κενωτικά.

Ἀπὸ τὴν πρόσφατη Ἱεραρχία προσωπικὰ χάρηκα αὐτὴν τὴν σημαντικὴ ἀλλαγή, νὰ λαμβάνονται δηλαδὴ σοβαρὲς ἀποφάσεις μὲ μυστικὴ ψηφοφορία. Ἕνας παλαιὸς πεπειραμένος Ἀρχιερεὺς ἔγραψε ὅτι ἕνας ἀπὸ τοὺς μεγάλους πειρασμοὺς κάθε ἐκκλησιαστικοῦ ἡγέτου εἶναι ὁ πειρασμὸς τῆς δύναμης, τὴν ὁποία ἐπιδιώκει νὰ χρησιμοποιῇ μὲ τρόπους ποὺ βρίσκονται μακρυὰ ἀπὸ τὸν ταπεινὸ καὶ πνευματικὸ χῶρο τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ πειρασμὸς αὐτὸς ἀντιμετωπίζεται μὲ τὴν ὁλοκληρωμένη προσωπικότητα, μὲ στέρεη θεολογία καὶ ἠυξημένο ἐκκλησιαστικὸ φρόνημα.–