Ἡ οἰκονομία τῆς ἀγορᾶς, ἢ ἡ ποιότητα τοῦ χρήματος

Ἀντιγράφουμε κατωτέρω μερικὰ σημεῖα ἀπὸ τὴν ἔκθεση τοῦ διευθυντοῦ μιᾶς κοινωνικῆς ὀργάνωσης τῆς Ἀμερικῆς πρὸς τὴν ἁρμόδια Ἐπιτροπή του Κογκρέσου, σχετικὰ μὲ τὸν ὅρο οἰκονομία τῆς ἀγορᾶς, ὅπως ἀναδημοσιεύθηκε σὲ Ἀθηναϊκὴ Ἐφημερίδα (Χρ. Μιχαηλίδης, Ἐλευθεροτυπία, 20 καὶ 21 Ἴουλ. 2008). Περιέχει μερικὲς ἁπλὲς παρατηρήσεις ποὺ κρίνουν ὅμως τὴν οὐσία τῆς ἀδυσώπητης οἰκονομίας ποὺ κοιτᾶ μόνον νούμερα καὶ κυρίως κρίνουν ἕναν ἀπὸ τοὺς περίφημους δεῖκτες μέτρησης (τὸ Ἀκαθάριστο Ἐθνικὸ Προϊόν-ΑΕΠ) τῆς προόδου ἑνὸς Κράτους, μιᾶς κοινωνίας, καὶ τελικὰ ἑνὸς πολιτισμοῦ, ἡ ὁποία ἐν πολλοῖς παραμένει στὴν ἐπιφάνεια καὶ διακρίνεται γιὰ τὴν ὑποκρισία. Καὶ μιλῶντας γιὰ ὑποκρισία, ἐννοοῦμε καὶ τὸ ὅτι καταφέρνουν ἀκόμη καὶ τὴν κριτικὴ τοῦ ἀρρωστημένου συστήματος νὰ τὴν ἔχουν ἐντάξει μέσα στὸ σύστημα.

«Κάθε φορὰ ποὺ ἡ Κυβέρνηση, τὰ κόμματα καὶ τὰ μίντια λένε πὼς «ἡ οἰκονομία εἶναι στὰ πάνω της» ἡ ὅτι «ἡ οἰκονομία χρειάζεται ἐνίσχυση», στὴν οὐσία ἕνα πρᾶγμα κάνουν: ἐνθαρρύνουν τὸ ξόδεμα χρήματος. Πρακτικά, ὁ ὅρος «ἡ οἰκονομία» ἔφτασε νὰ ταυτίζεται μόνο μὲ τὸ Ἀκαθάριστο Ἐγχώριο Προϊόν. Τὸ ΑΕΠ, ποὺ δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ μιὰ στατιστικὴ κατσαρόλα ποὺ περιλαμβάνει ὅλα τὰ χρήματα τὰ ὁποῖα ξοδεύονται κατὰ μία δεδομένη χρονικὴ περίοδο. Ἂν ἡ κατσαρόλα αὐτὴ (ἡ τὸ καλάθι, ὅπως τὸ λέμε ἐμεῖς ἐδῶ) εἶναι πιὸ γεμάτη τώρα ἀπ' ὅ,τι ἦταν στὸ προηγούμενο 3μηνο, τότε πανηγυρίζουμε. Λέμε, «ἡ οἰκονομία πάει καλά». Ἂν εἶναι λιγότερο γεμάτη (δηλαδή, ξοδέψαμε λιγότερα), τότε φωνάζουμε τὸν ἑκάστοτε οἰκονομικὸ δερβέναγα τῆς κυβέρνησης –στὴν Ἀμερικὴ τὸν διοικητὴ τῆς Federal Reserve– καὶ τοῦ ζητᾶμε ἐξηγήσεις. «Γιατί, κύριε, δὲν πάει καλὰ ἡ οἰκονομία;».

Βέβαια, δὲν θὰ τοῦ ζητήσουμε ποτὲ νὰ μᾶς ἐξηγήση τί εἶναι αὐτὰ τὰ χρήματα ποὺ εἶναι μέσα στὴν κατσαρόλα μας. Ποὺ καὶ πὼς τὰ ξοδέψαμε; Σὲ θεραπεία γιὰ καρκίνο; Σὲ καζίνο; Σὲ ἀποπληρωμὴ δόσεων πιστωτικῶν καρτῶν μὲ παράλογα ἐπιτόκια; Στὰ 9 δισ. δολάρια ποὺ πετᾶνε οἱ Ἀμερικανοὶ σὲ καύσιμα, κάθε χρόνο, κολλημένοι μὲ τὰ πολυτελῆ τζίπ τους σὲ κυκλοφοριακὴ συμφόρηση; Στὰ 20 δισ. ποὺ πληρώνουν ἐτησίως σὲ δικηγόρους γιὰ διαζύγια; Ἡ σὲ 41 δισ. δολ. γιὰ τὰ κατοικίδια ζῶα τους; Ὄχι. Ποτὲ δὲν μιλᾶμε γιὰ «τὴν ποιότητα τοῦ χρήματος» ποὺ ξοδεύουμε. Μόνο τὴν ποσότητά του.

Ἡ ἴδια «παράλογη λογικὴ» τοῦ ΑΕΠ ἰσχύει καὶ στὴν λειτουργία τῆς κάθε οἰκογένειας. Σύμφωνα μὲ αὐτὴν τὴν «κατσαρόλα τῆς στατιστικῆς», οἱ χειρότερες οἰκογένειες στὴν Ἀμερικὴ εἶναι ἐκεῖνες πού, τελικά, λειτουργοῦν ὡς κανονικὲς οἰκογένειες, δηλαδή, μαγειρεύουν τὸ δικό τους φαγητὸ στὸ σπίτι, κάνουν μιὰ βόλτα μὲ τὰ πόδια μετὰ τὸ βραδινὸ δεῖπνο, μιλᾶνε μεταξύ τους τὰ μέλη της καὶ δὲν ξαποστέλνουν τὰ παιδιά τους στὴν ἐμπορικὴ ὑποκουλτούρα. Μαγειρεύοντας στὸ σπίτι, μιλῶντας μὲ τὰ παιδιά σου, περπατῶντας ἀντὶ νὰ ὁδηγῇς, ὅλα αὐτὰ σημαίνουν λιγότερη δαπάνη χρήματος. Ἀντίθετα, οἱ καλοὶ πελάτες τῆς «κατσαρόλας τοῦ ΑΕΠ» εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ συνεχῶς παραγγέλλουν φαγητὸ ἀπ' ἔξω ἡ τρῶνε ἔξω, ποὺ καὶ στὸ γωνιακὸ κατάστημα θὰ πᾶνε μὲ τὸ αὐτοκίνητο καὶ ποὺ παρκάρουν τὰ παιδιά τους μπροστὰ στὴν τηλεόραση. Αὐτὲς οἱ οἰκογένειες ἔχουν μεγαλύτερη πιθανότητα νὰ πάρουν κιλά, νὰ ἀναπτύξουν διαβήτη, νὰ ἀνεβάσουν πίεση... ἄρα, νὰ ξοδεύουν ἀκόμα περισσότερα χρήματα γιὰ γιατροὺς καὶ φάρμακα.

Ἔτσι δουλεύει ἡ κίβδηλη Οἰκονομία μας ἐδῶ καὶ 60 χρόνια τώρα. Πὼς καταντήσαμε ἀλήθεια, «τὸ πάνω νὰ εἶναι κάτω καὶ τὸ κάτω πάνω»; Πὼς συνέβη τὸ πρότυπο τοῦ «οἰκονομικοῦ ἥρωα» τοῦ ἔθνους νὰ εἶναι βαριὰ ἄρρωστος ἀσθενὴς μὲ καρκίνο ποὺ εἶναι μπλεγμένος ταυτόχρονα καὶ στὴν ἐπώδυνη διαδικασία ἑνὸς πολυδάπανου διαζυγίου; Πὼς γίνεται τὸ Κογκρέσο νὰ μιλάη διαρκῶς γιὰ ἀνάγκη «τόνωσης τῆς Οἰκονομίας», ὅταν τὸ μόνο ποὺ πραγματικὰ θὰ «τονώση», μὲ τὴν μέθοδο ποὺ ἐννοεῖ (δηλαδὴ «ξοδέψτε, ξοδέψτε, ξοδέψτε, ν’ ἀνεβῇ τὸ ΑΕΠ»), εἶναι ἡ καταστροφὴ ἐκείνων τῶν πραγμάτων γιὰ τὰ ὁποῖα λέει πὼς τάχα μου νοιάζεται;».

Α.Κ.