Ναυπάκτου Ἱεροθέου: Βαΐα καὶ στεφάνια

Τὴν Κυριακὴ τῶν Βαΐων ὁ Σεβασμιώτατος λειτούργησε στὸν Ἱερὸ Μητροπολιτικὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος Μεσολογγίου, προσκεκλημένος τοῦ οἰκείου Ἱεράρχου κ. Κοσμᾶ γιὰ τὶς ἐκδηλώσεις τῆς Ἐπετείου τῆς Ἐξόδου τῶν Ἐλεύθερων Πολιορκημένων. Δημοσιεύουμε κατωτέρω τὸ κήρυγμα τοῦ Σεβασμιωτάτου κατὰ τὴν διάρκεια τῆς πανηγυρικῆς θείας Λειτουργίας.

*

Μεγαλόπρεπη τελετή, ἀγαπητοὶ ἀδελφοί, ἑτοίμασαν οἱ Ἰουδαῖοι στὸν Χριστὸ μετὰ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Λαζάρου. Ξύπνησαν οἱ μεσσιανικές τους ἰδέες καὶ νόμισαν ὅτι ὁ Χριστὸς θὰ ἱκανοποιοῦσε τὶς προσδοκίες τοὺς μὲ τὴν ἀπελευθέρωσή τους ἀπὸ τὴν δουλεία στοὺς Ρωμαίους. Ἔτσι, ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης γράφει: «Τὴ ἐπαύριον ὄχλος πολὺς ὁ ἐλθὼν εἰς τὴν ἑορτήν, ἀκούσαντες ὅτι ἔρχεται Ἰησοῦς εἰς Ἱεροσόλυμα, ἔλαβον τὰ βαΐα τῶν φοινίκων καὶ ἐξῆλθον εἰς ὑπάντησιν αὐτῷ» (Ἰω. ἰβ , 12-13). Οἱ Εὐαγγελιστὲς Ματθαῖος καὶ Μάρκος περιγράφοντας τὴν σκηνή, γράφουν ὅτι ἔκοπταν κλάδους ἀπὸ τὰ δένδρα καὶ τὰ ἔστρωναν στὸν δρόμο ἀπ' ὅπου θὰ περνοῦσε ὁ Χριστός. Ἡ λέξη «βαΐον» εἶναι αἰγυπτιακὴ καὶ σημαίνει τὸν κλάδο ποὺ κόπτεται ἀπὸ τοὺς φοίνικες.

Εἶναι φανερὸν ὅτι τὸν ὑποδέχονταν ὡς νικητή. Ἄλλωστε μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο ὑποδεχόταν ὁ λαὸς τοὺς στρατηλάτας ποὺ ἐπέστρεφαν θριαμβευτὲς ἀπὸ ἕναν πόλεμο. Ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ νικητὴς τῆς φθορᾶς καὶ τοῦ θανάτου ποὺ βασανίζουν τὸν ἄνθρωπο περισσότερο ἀπ' ὅλα τὰ ἄλλα τὰ προβλήματα. Ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι ἕνας διδάσκαλος, φιλόσοφος, κοινωνικὸς μεταρρυθμιστής, ἠθικολόγος, ἀλλὰ ὁ νικητὴς τῆς ἁμαρτίας, τοῦ διαβόλου καὶ τοῦ θανάτου.

***

Κρατοῦμε καὶ ἐμεῖς σήμερα κλάδους βαΐων καὶ ὡς ἀνάμνηση τοῦ γεγονότος, ἀλλὰ καὶ ὡς ἕναν συμβολισμό. Θέλουμε μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο νὰ δοξάσουμε τὸν Χριστό, ὡς τὸν νικητὴ τοῦ θανάτου.

Τὰ τροπάρια τῆς Ἐκκλησίας ἀναφέρονται σὲ αὐτὸ τὸ γεγονός. Σὲ ἕνα τροπάριο ψάλλουμε: «Μετὰ βαΐων καὶ κλάδων προϋπαντήσωμεν» τὸν Χριστὸ ποὺ ἔρχεται νὰ πάθη, νὰ σταυρωθῇ καὶ νὰ ἀναστηθῇ. Στὸ ἀπολυτίκιο τῆς ἑορτῆς ψάλλουμε: «Τὰ τῆς νίκης σύμβολα φέροντες, σοὶ τῷ νικητὴ τοῦ θανάτου βοῶμεν». Τὰ βαΐα εἶναι σύμβολα νίκης καὶ θριάμβου. Καὶ σὲ ἄλλο τροπάριο ψάλλουμε: «Πάντες κλάδους νίκης αὐτῷ ἐπισείσωμεν».

Ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας δίνει μιὰ ἄλλη ἑρμηνεία, ἀφοῦ συνιστᾶ νὰ κρατοῦμε βαΐα ψυχῆς ποὺ σχετίζονται μὲ τὴν ἀπέκδυση τῆς νεκρώσεως τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου καὶ τῶν δερματίνων χιτώνων καὶ ἀπόρριψη τοῦ τύφου καὶ τῆς ἐπάρσεως. Ὁ δὲ ἅγιος Ἀνδρέας Κρήτης λέγει ὅτι πρέπει νὰ ἐπιδείξουμε στὸν Χριστό, ἀντὶ τῶν βαΐων τὸν ἐνάρετον βίον.

Ἑπομένως, τὰ βαΐα τὰ ὁποῖα εὐλογήσαμε σήμερα καὶ κρατοῦμε στὰ χέρια μας εἶναι σύμβολα τῆς νίκης τοῦ Χριστοῦ ἐναντίον τοῦ θανάτου, ἀλλὰ καὶ σύμβολα τῆς δικῆς μας νίκης, μὲ τὴν δύναμη τοῦ Χριστοῦ, ἐναντίον τῶν παθῶν τοῦ παλαιοῦ ἀνθρώπου ποὺ εἶναι ὁ ὑπαρξιακὸς θάνατος. Προσπαθήσαμε νὰ περάσουμε τὴν Μεγάλη Τεσσαρακοστὴ μὲ μετάνοια, προσευχὴ καὶ ἄσκηση, μὲ φιλοθεΐα καὶ φιλανθρωπία. Ἔτσι ἐπιθυμοῦμε νὰ πανηγυρίσουμε καὶ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ καὶ τὴν ἀνάσταση τὴν δική μας ἀπὸ τὴν νέκρωση τῶν παθῶν. Καὶ μάλιστα αὐτὸ εἶναι σημαντικό, ὅταν ὁ θάνατος ἀποτελεῖ ἕνα μεγάλο σύγχρονο ὑπαρξιακὸ καὶ κοινωνικὸ γεγονός, ποὺ δημιουργεῖ ἔντονα ὑπαρξιακά, ὀντολογικὰ καὶ κοινωνικὰ προβλήματα.

Πράγματι, ἂν ἐξετάση κανεὶς πολλὰ σύγχρονα προβλήματα ποὺ ἀπασχολοῦν τοὺς νέους, τοὺς μεσήλικας καὶ τοὺς ἡλικιωμένους, θὰ διαπιστώση ὅτι στὸ κέντρο τους βρίσκεται ὁ θάνατος. Τὸ μὴ ἀναστρέψιμο τοῦ θανάτου δημιουργεῖ τρόμο καὶ φόβο. Ὁ θάνατος σταματᾶ σχέδια, διασπᾶ τὴν κοινωνία δύο ἀγαπωμένων προσώπων, παρακινεῖ τὸν ἄνθρωπο στὴν συσσώρευση ὑλικῶν ἀγαθῶν, αὐξάνει τὴν μελαγχολία, τὸ ὑπαρξιακὸ ἄγχος.

Ποιό σύστημα μπορεῖ νὰ ξεπεράση τὴν δύναμή του, ποιά φιλοσοφία καὶ κοινωνιολογία μπορεῖ νὰ τὸν ἀντιμετωπίση; Ποιός μπορεῖ νὰ ἀπαλύνη τὸν πόνο τοῦ ἀνθρώπου ποὺ πληγώνεται ἀπὸ τὸ πλησίασμα τοῦ θανάτου; Μόνον ὁ Χριστὸς τὸ κάνει, ἀφοῦ Αὐτὸς εἶναι ὁ νικητὴς καὶ θριαμβευτὴς τοῦ θανάτου. Αὐτὸ εἶναι τὸ βαθύτερο νόημα τῶν ἑορτῶν τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος καὶ τοῦ Πάσχα. Γι' αὐτὸ κρατοῦμε στὰ χέρια μας σήμερα τὰ τῆς νίκης σύμβολα, ἔχοντας ἐλπίδα καὶ φῶς.

***

Καὶ ἐμεῖς σήμερα στὸ Μεσολόγγι κρατοῦμε βαΐα φοινίκων γιὰ τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἑορτή, ἀλλὰ καὶ βαΐα δάφνης ποὺ καταθέτουμε στὸν βωμὸ τῆς ἐλευθερίας, στὸν Κῆπο τῶν Ἡρώων γιὰ νὰ στεφανώσουμε τοὺς ἥρωες τῆς Ἐξόδου, οἱ ὁποῖοι ἐμπνεόμενοι ἀπὸ τὴν θυσία τόσων προγόνων τους, ὑπερέβησαν τὸν θάνατο καὶ πέρασαν στὴν ἀθανασία. Τὸ ἔκαναν μὲ τὴν πίστη στὸν Χριστό, μὲ τὴν ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως. Ἔτσι τὰ δάφνινα στεφάνια δηλώνουν ὅτι οἱ πρόγονοί μας ὑπερέβησαν τὴν φιλαυτία καὶ τὸν θάνατο.

Σήμερα περισσότερο ἀπὸ κάθε ἄλλη φορὰ εἶναι ἐπίκαιρη ἡ εὐχὴ ποὺ ἀπευθύνουμε στοὺς ἥρωες τῆς πατρίδος: «Τὸν ἀγῶνα τὸν καλὸν ἠγωνίσαντο, καὶ τὸν δρόμον οἱ γενναῖοι ἀθληταὶ νικηφόρως ἐτέλεσαν, ἀπόδος οὗν αὐτοῖς, ὁ δίκαιος Κριτής, τὸν τῆς δικαιοσύνης στέφανον». Ζητοῦμε νὰ τοὺς στεφανώση ὁ Θεὸς μὲ τὸ στεφάνι τῆς δικαιοσύνης Του.

Ἡ ἀπόφαση καὶ ἡ πραγματοποίηση τῆς Ἐξόδου ἦταν ἀπόφαση περιφρονήσεως τοῦ θανάτου, καὶ ἡ ἀπόφαση τοῦ ἠρωϊκοῦ Καψάλη νὰ βάλη φωτιὰ μὲ τὸν δαυλό του ἦταν πάλι ἀπόφαση ὑπερβάσεως τοῦ θανάτου.

Καὶ τὰ δύο αὐτὰ γεγονότα ἔγιναν μέσα σὲ μιὰ ἱερὴ μέθη. Ὅταν κανεὶς εἶναι μεθυσμένος, ἀποβάλλει τὸν φόβο τοῦ θανάτου. Ὅμως μποροῦμε νὰ φανταστοῦμε τί ἔγινε μετὰ τὴν Ἔξοδο; Τὸν πόνο, τὸ κλάμα, τὸ ράγισμα τῆς καρδιᾶς ἀπὸ τὸν θάνατο ἀγαπητῶν προσώπων, τὶς πληγὲς καὶ τὴν προσφυγιά; Ὅλα αὐτὰ τὰ ἁπάλυνε ἡ αἴσθηση τῆς θυσίας, τοῦ ἠρωϊσμοῦ, τῆς ἀγάπης γιὰ τὴν πατρίδα καὶ φανέρωσαν τὴν ψυχικὴ καὶ σωματικὴ λεβεντιά τους. Στὸ θέμα αὐτὸ σημαντικὸ ρόλο ἔπαιξε ἡ Ἐκκλησία, ἡ θεία Λειτουργία μὲ τὴν θεία Κοινωνία, ὁ Ἐπίσκοπος Ρωγῶν Ἰωσήφ, ὁ ἠρωϊκὸς Καψάλης. Ὅσοι θέλουν νὰ δοῦν αὐτὸ τὸ γεγονός, ἂς ἔλθουν στὸ Μεσολόγγι, τὴν πόλη τῆς θυσίας καὶ τῆς ἐλευθερίας γιὰ νὰ τὸ διαπιστώσουν.

***

Οἱ πρόγονοί μας, δηλαδὴ οἱ ἥρωες τοῦ Μεσολογγίου, δὲν μέθυσαν μὲ ἰδέες ἔστω καὶ διαφωτιστικές, ἀλλὰ μὲ τὴν θεία Κοινωνία καὶ τὴν πίστη στὸν Θεό, μὲ τὴν ἐλευθερία ποὺ ἔβγαινε μέσα ἀπὸ «τὰ κόκκαλα τῶν Ἑλλήνων τὰ ἱερά». Σὲ τέτοιους ἀγῶνες δὲν ἔχουν θέση τόσο οἱ ἰδέες, ὅσο τὸ πυρωμένο αἷμα. Ἔτσι, τὸ ὑπόβαθρο τοῦ ἀγῶνος των Μεσολογγιτὼν ἦταν τὸ πύρωμα τῆς καρδιᾶς καὶ ἡ ἔκχυση τοῦ αἵματος. Τὸ λέμε στὴν εὐχή: «Τὰ δὲ τίμια αὐτῶν αἵματα, τῆς ἐλευθερίας ἡμῶν τὸ δένδρον ἀρδεύουσιν». Τὸ δένδρο τῆς ἐλευθερίας ποτίζεται μὲ αἵματα καὶ ὄχι μὲ ἰδέες, μὲ θυσίες καὶ ὄχι μὲ στοχασμούς.

Δυστυχῶς ζοῦμε σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ λησμονοῦμε αὐτὴν τὴν ἔκχυση τῶν αἱμάτων, γιατί ἔτσι τὸ ἐπιβάλλει ἡ σύγχρονη νοοτροπία στὴν ὁποία ὑποτασσόμαστε σὰν ὑπάκουα παιδιὰ καὶ παθαίνουμε ἕνα πνευματικὸ ἀλτσχάϊμερ, μιὰ πνευματικὴ ἀπώλεια μνήμης. Καὶ δυστυχῶς σὲ σχολικὸ βιβλίο καταγράφεται αὐτὴ ἡ ἠρωϊκὴ ἱστορία τοῦ Μεσολογγίου, στὴν ὁποία ὀφείλεται ἡ ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος, μέσα σὲ δυὸ ἀφυδατωμένες γραμμές, ὅτι δῆθεν οἱ Μεσολογγίτες «ἀναγκάσθηκαν» σὲ ἠρωϊκὴ ἔξοδο ἀπὸ τὴν ἔλλειψη τροφῆς καὶ πολεμοφοδίων. Ἀλλὰ οἱ δοῦλοι ἀναγκάζονται, ἐνῷ οἱ Μεσολογγίτες ἦταν ἐλεύθεροι πολιορκημένοι καὶ ἤξεραν νὰ πολεμοῦν μὲ πολλοὺς τρόπους, ἀκόμη καὶ πεινασμένοι καὶ χωρὶς ὅπλα. Γι' αὐτὸ καὶ ἡ εὐχὴ ποὺ ἀπευθύνουμε στὸν Θεὸ κατὰ τὴν τελετὴ τῆς δεήσεως, κινεῖται στὴν ἀντίθετη πλευρά: «Ἡμῖν δὲ τοῖς τῶν ἐκείνων θανάτῳ ἐλευθέροις νῦν ζῶσιν παράσχου ὁ Θεός, ἀεὶ μνημονεύειν τῆς ὑπερόχου αὐτῶν θυσίας, καὶ ἀναθεωροῦντες τὴν ἔκβασιν αὐτῶν τῆς ἀναστροφῆς μιμεῖσθαι τὴν ἀνδρείαν». Τὰ ἱστορικὰ γεγονότα πρέπει νὰ καταγράφωνται, γιὰ νὰ καθοδηγοῦν καὶ νὰ ἐμπνέουν τὶς ἑπόμενες γενιὲς ἐναντίον τῶν νέων τυράννων.

***

Σήμερα ὡς Χριστιανοὶ κρατοῦμε στὰ χέρια μας τὰ βαΐα τῶν φοινίκων ὡς σύμβολα θυσίας καὶ νίκης τοῦ Χριστοῦ ἐναντίον τοῦ θανάτου. Καὶ ὡς Ἕλληνες, ἐδῶ στὸ ἠρωϊκὸ Μεσολόγγι, καταθέτουμε δάφνινα στεφάνια, σύμβολα εὐγνωμοσύνης καὶ ἀγάπης, ἀλλὰ καὶ ἔκφρασης ὅτι στεκόμαστε ἐκστατικοὶ καὶ γεμᾶτοι σεβασμὸ μπροστὰ στὰ αἵματα τῶν Ἡρώων, τῶν ἐξοδιτών, ποὺ ἄρδευσαν τὸ δένδρο τῆς ἐλευθερίας, μιᾶς ἐλευθερίας ποὺ στερέωσε τὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀπολαμβάνουμε αὐτὸν τὸν ἴσκιο τοῦ δένδρου τῆς ἐλευθερίας καὶ νὰ περιφρονοῦμε τὰ αἵματα ποὺ τὸ θέριεψαν. Αὐτὸ λέγεται προδοσία.

Σήμερα τιμοῦμε τοὺς ἥρωες καὶ ὑποσχόμαστε ὅτι θὰ μιμηθοῦμε τὴν ἀνδρεία τους. «Θέλει ἀρετὴ καὶ τόλμη ἡ ἐλευθερία», ἀλλὰ καὶ ἡ καταγραφή της. Καὶ «τελικὰ ὅποιος συλλογᾶται ἀληθινά, συλλογᾶται ἐλεύθερα». Ζητοῦμε, λοιπόν, σήμερα ἀπὸ τὸ ἠρωϊκὸ Μεσολόγγι σεβασμὸ στὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ καὶ στὰ αἵματα τῶν ἡρώων.–